فرامقولی بودن خداوند و الگوی رابطه ذات و صفات نزد ابوالحسن اشعری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه دین، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

ابوالحسن اشعری انتقادات مهمی علیه آموزه بساطت یا عینیت ذات و صفات ارائه کرده است. برخی از فیلسوفان معاصر در سنت فلسفه تحلیلی نیز دیدگاهی مشابه او در مورد این آموزه ارائه کرده اند. در نظر اشعری آموزه بساطت مستلزم اموری شهوداً نامعقول و بی‌معنا است. پذیرش آموزه بساطت در نگاه اشعری اولا مستلزم شخص‌ انگاری صفات و ثانیا مستلزم پذیرش این‌همانی خارجی میان صفات است که از نظر او هر دو نتیجه به ضرورت عقلی مردود است. در این مقاله ضمن توضیح و بررسی مبانی متافیزیکی اشعری، انتقادات اصلی او علیه آموزه بساطت را صورتبندی می‌کنیم، سپس می‌کوشیم نشان دهیم اولا ماهیت خدای فرامقولی معرفی شده از سوی اشعری با مبانی متافیزیکی او خصوصا با الگوی شیء-ویژگی سازگار نیست و ثانیا ادله موافقان آموزه بساطت نیز به همان اندازه انتقادات او دارای قوت فلسفی است و ثالثا نظریه جایگزین او نمی‌تواند پاسخی به مساله رابطه ذات و صفات الهی باشد، مگر به ابتنای غیر علّی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1364). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات. (تحقیق و تقدیم: محمدتقی دانش پژوه). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  2. ابن فورک، ابی­بکر (1987). مجرد مقالات الشیخ ابی الحسن الاشعری. (تحقیق: دانیل ژیماره). بیروت: دارالمشرق.
  3. اشعری، ابوالحسن (1411ق). الابانة عن اصول الدیانة. (تحقیق: بشیر محمد عیون). دمشق: مکتبه دارالبیان، مکتبه المؤید.
  4. اشعری، ابوالحسن (1369ق). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین (جلد1). (تحقیق: محمد محی­الدین عبدالحمید). قاهره: مکتبه العصریه.
  5. اشعری، ابوالحسن (1369ق). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین (جلد2). (تحقیق: محمد محی­الدین­عبدالحمید). قاهره: مکتبه العصریه.
  6. اشعری، ابوالحسن (1955م). کتاب اللُّمع فی الردّ علی اهلِ الزیغ و البدَع. (تصحیح و تقدیم: حموده زکی­غرابه). قاهره: مطبعه مصر شرکه مساهمه مصریه.
  7. البغدادی، عبدالقاهر (1430ق). الفرق بین الفرق و بیان الفرقة الناجیة منهم. القاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
  8. البغدادی، عبدالقاهر (1401ق). اصول الدین. بیروت: دارالکتب العلمیه.
  9. پلنتینگا، الوین (1399). ماهیت خدا. (ترجمه: مهدی فرجی­پاک، مقدمه: دکتر محمد سعیدی مهر). تهران: نگاه معاصر.
  10. تفتازانی، سعدالدین (1419ق). شرح المقاصد (جلد4). (تحقیق و تعلیق: عبدالرحمن عمیره). بیروت: عاله الکتب.
  11. الجوینی، عبدالملک بن عبدالله (1969). الشامل فی اصول الدین. (تحقیق: علی سامی النشار). اسکندریه: منشأة المعارف.
  12. الجوینی، عبدالملک بن عبدالله (1430ق). الإرشاد إلى قواطع الأدلة فی أول الاعتقاد. (تحقیق: احمد عبدالرحیم سایح). قاهره: مکتبه الثقافه الدینیه.
  13. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1413ق). الملل و النحل. (تصحیح و تعلیق: احمد فهیمی محمد). بیروت: دارالکتب العلمیه.
  14. عطایی نظری، حمید (1400). اصطلاح معنی در کلام اسلامی. آیینه پژوهش، 32(188)، 218-175. Doi: 10.22081/JAP.2021.70686
  15. غزالی، محمد (1966). تهافت الفلاسفة. (تصحیح: سلیمان دنیا). مصر: دار المعارف.
  16. فارابی، ابونصر (1986). آراء اهل المدینة الفاضلة. (تقدیم و تعلیق: البیر نصری نادر). بیروت: دار المشرق.
  17. فارابی، ابونصر (1405ق). فصوص الحکم. (تحقیق: محمدحسن آل یاسین). قم: بیدار.
  18. ولفسن، هری استرین (1368). فلسفه‌ی علم کلام. (مترجم: احمد آرام). تهران: نشر الهدی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار