تحلیل مسئله شر در دیدگاه اخوان‌الصفاء

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران .

2 استادیار گروه کلام، موسسه حکمت و فلسفه ایران، قم، ایران.

چکیده

مسئله شر از دیرباز ذهن آدمی را به خود مشغول کرده و نحله‌ها و مکاتب مختلف فکری سعی در پاسخ به این معضل الهیاتی داشته‌اند. یکی از پاسخ‎هایی که به مسئله شر داده شده،‌ پاسخی است که اخوان‌الصفاء به این مسئله داده‌اند. مسئله اصلی این مقاله نیز تبیین و تحلیل دیدگاه اخوان‌الصفاء در مسئله شر است. روش گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای و روش تحلیل داده‌ها توصیفی ـ تحلیلی است. اهمیت پرداختن به این موضوع نیز از آن روست که تا به حال نظر این مدرسه فکری دربارهٔ مسئله شر بررسی نشده است. نتیجه اجمالی که مقاله به آن دست یافته این است که اخوان‌الصفاء در پرداختن به اصل مسئله شر افلاطونی ـ فلوطینی هستند و خود نیز عناصری را به آن اضافه کرده‌اند، اما ابهام‌هایی نیز در نظر آنها وجود دارد، به خصوص تفسیر آنها از قصد اولی و قصد ثانی و تأثیر کواکب بر سعد یا نحس بودن طالع انسان و اثبات نکردن ملازمه میان شر و کفر یا اخلاق مذموم و خوبی و ایمان یا اخلاق محمود. از این رو هرچند در نظر آنها نقاط قوتی همچون پرداختن به مسئله شر دربارهٔ حیوانات دیده می‌شود، اما نظریه آنها با ابهاماتی روبه‌روست که می‌تواند پذیرفتن پاسخ آنها دربارهٔ مسئله شر را با تردید روبه‌رو کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. اخوان‌الصفاء (1412ق). رسائل اخوان‌الصفاء. بیروت: الدار الإسلامیة.
  2. فلوطین (1366). مجموعه آثار. (ترجمه‌ محمدحسن لطفی). تهران: خوارزمی.
  3. افلاطون (1380). مجموعه آثار. (ترجمه‌ محمدحسن لطفی). تهران: خوارزمی.
  4. شریف، میان محمد (1389). تاریخ فلسفه در اسلام. (ترجمه‌ نصرالله پورجوادی). تهران: دانشگاهی.
  5. فرانچسکوتی، رابرت (1399). مسأله رنج و درد حیوانات. (ترجمه‌ پریسا شکورزاده). مجموعه مقالات برگزیده دربارهی شر (جلد1). (به کوشش نعیمه پورمحمدی). قم: کتاب طه.
  6. لوئیس، سی. اس. (1399). درد حیوان. (ترجمه‌ سیدمحمدحسین صالحی). مجموعه مقالات برگزیده دربارهی شر (جلد1). (به کوشش نعیمه پورمحمدی). قم: کتاب طه.
  7. نصر، سیدحسین (1342). نظر متفکران اسلامی درباره‌ی طبیعت. تهران: دانشگاه تهران.