تحلیل مفهومی اتحاد عاقل و معقول نزد فیاض لاهیجی و حاجی سبزاوری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته‌ی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی ، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

لاهیجی و سبزواری دو حکیم مطلع از دیدگاههای مطرح شده در مکتب صدرا هستند با این حال در قاعده اتحاد عاقل و معقول دو رویه جدا از هم را پیش گرفته‌اند. این نوشتار مفهوم اتحاد را در این قاعده از دیدگاه این دو حکیم توصیف و پس از آن در پرتو یک قانون کلی تبیین کرده است و با روش مطالعه تطبیقی مواضع وِفاق و خلاف واقعی را بین این دو حکیم نشان داده است. این نوشتار نشان می‌دهد اختلاف واقعی نسبت به این قاعده در مواضع این دو حکیم، نه در استحکام ادله بلکه به تصور این دو از مفهوم اتحاد برگشت دارد. لاهیجی به درستی معتقد است اتحاد ماهیت معقول و ماهیت عاقل نادرست است و سبزواری با اضافه کردن قید وجود به اتحاد عاقل و معقول معتقد است این اتحاد چنانچه به معنای انبساط یا انطواء تفسیر شود قولی شایسته است. این نوشتار نشان می دهد این دو دیدگاه متعارض در پرتو قاعده اصالة وجود یا ماهیت باید خوانش شود.

کلیدواژه‌ها


  1. ۱. آملی، محمدتقی، (بی‌تا)، در الفوائد تعلیقة علی شرح المنظومة للسبزواری، قم: مؤسسه‌ی مطبوعاتی اسماعیلیان.

    ۲. ابن‌سینا، (1375)، الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغة.

    ۳. ابن‌سینا، (1404ق)، الشفاء ‌(الطبیعیات)، به تحقیق سعید زاید، قم: مکتبة‌ آیت‌الله المرعشی.

    ۴. ابن‌منظور، (1414ق)، لسان العرب، به اهتمام سیدجمالالدین میردامادی، چ سوم، بیروت: دار الفکر- دار صادر.

    ۵. زنوزی، ملاعبدالله، (1371)، انوار الجلیة، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، ‌چ دوم، تهران: امیرکبیر.

    ۶. سبزواری، ملاهادی، (13۷9-13۶9)، شرح المنظومة، تصحیح و تعلیق آیت‌الله حسن‌زاده‌آملی، تهران: نشر ناب.

    ۷. سبزواری، ملاهادی، (1383)، اسرار الحکم، مقدمه از استاد صدوقی‌سها و تصحیح از کریم فیضی، تهران: انتشارات مطبوعات دینی.

    ۸. سبزواری، ملاهادی، (1360)، التعلیقات علی الشواهد الربوبیة، تصحیح و تعلیق سیدجلال‌الدین آشتیانی، چ دوم، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.

    ۹. سهروردی، یحیی‌بن‌حبش، (1372)، مجموعه‌مصنفات شیخ اشراق، تصحیح هانری کربن و نجف‌قلی حبیبی و حسین نصر، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

    ۱۰. صدرالمتألهین، محمد شیرازی، (1981)، الحکمة‌ المتعالیة، چ سوم، بیروت: دار الاحیاء ‌لتراث العربی.

    ۱۱. الطوسی، الخواجه­نصیرالدین، (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغة.

    1. الطوسی، الخواجه­نصیرالدین، (1407ق)، تجرید الاعتقاد، تحقیق محمدجواد حسینی‌جلالی، تهران: مکتب الاعلام الاسلامی.

    ۱۳. الحلی، حسن‌بن‌یوسف، (1371)، الجوهر النضید، به تصحیح محسن بیدارفر، چ پنجم، قم: انتشارات بیدار.

    ۱۴. الرازی، محمدبن‌عمر، (بی‌تا)، المباحث المشرقیه، قم: نشر بیدار.

    ۱۵. فرامرز قراملکی، احد، (1392)، روش‌شناسی مطالعات دینی، چ هشتم، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

    ۱۶. لاهیجی، ملاعبد الرزاق، (1394)، شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام، تحقیق اکبر اسدعلی‌زاده، قم: مؤسسة الامام الصادق.

    ۱۷. لاهیجی، ملاعبدالرزاق، (1391)، الکلمة الطیبة، تحقیق حمید عطائی نظری، تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران.

    ۱۸. مدرس‌آشتیانی، میرزامهدی، (1367)، تعلیقه بر شرح منظومه‌ی حکمت سبزواری، با اهتمام عبدالجواد فلاطوری و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران