بررسی نظریه نبوت الهی و نبوت طبیعی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه اسلامی، پژوهشگاه بین‌المللی جامعه‌المصطفی

2 استادیار گروه مدرسی معارف اسلامی، دانشکده‌ فنی دکتر شریعتی، تهران، ایران.

چکیده

مسأله الهی یا طبیعی‌انگاری نبوت از گذشته مورد توجه الهی‌دانان بوده، با عناوین مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. اما به‌نظر می‌رسد همچنان ابهاماتی در تحریر مسأله مشهود است و این نظریه تاب تقریرهای مختلفی را دارد. از رهگذر جستار حاضر که با روش توصیفی تحلیلی و با هدف تحریر و ارزیابی این مسأله ارائه شده، آشکار می‌شود که نظریه «الهی‌انگاری نبوت» دو تقریر متفاوت دارد که تقریر اول در مقابل «مشروط‌انگاری» و تقریر دوم در مقابل «طبیعی‌انگاری» قرار دارد. تقریر اول میان اهل حدیث و عدلیه، تقریر دوم میان عدلیه و فلاسفه مورد گفتگوست. به باور اهل حدیث و برخی اشاعره، دریافت مقام نبوت وابسته به هیچ شرطی نیست و تنها تابع مشیت خداست. در مقابل، عدلیه دریافت نبوت را مشروط به یک سلسله شروط می‌دانند که شخص را شایسته دریافت این مقام می‌نماید برخی فیلسوفان با پذیرش «طبیعی‌انگاری نبوت»، رسیدن به مقام نبوت را بر پایه یک سلسله قوانین طبیعی جهان و ناظر به استعدادهای ویژه انسانی تصویر می‌کنند بدون اینکه نیازمند مؤلفه‌ای بنام «اصطفاء الهی» باشد.درمقاله حاضر همه این مواردمورد بحث وبررسی قرار می گیرد.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن‌جوزى، عبدالرحمن، (1422 ق)، زاد المسیر فى علم التفسیر، بیروت: دار الکتاب العرب.

 

  1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، (1400 ق)، رسائل ابن‌سینا، قم: انتشارات بیدار.

 

  1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، (1363)، المبدأ و المعاد، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات اسلامی.

 

  1. ابن‌میثم بحرانی، کمال‌الدین، (1406 ق)، قواعدالمرام فی علم الکلام، چاپ دوم، قم: کتابخانه آیة‌الله مرعشی‌نجفی.

 

  1. ابوالسعود، محمدبن‌محمد، (1983)، تفسیر ابى‌السعود، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

 

  1. اشعرى، ابوالحسن، (1400ق)، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، چاپ سوم، ویسبادن: هلموت ریتر.

 

  1. امام حسن عسکری (ع)، حسن‌بن‌علی، (1409ق)، التفسیر المنسوب إلى الامام الحسن العسکری، قم: مدرسة الامام المهدی.

 

  1. آلتمن، الکساندر، (1389)، «ابن‌میمون و توماس آکوئینی: نبوت طبیعی یا الهی؟»، ترجمه‌ی علی‌رضا فاضلی، کتاب ماه فلسفه، شماره‌ی 39، صص۷۰ـ۸۰.

 

  1. آلوسى، محمودبن‌عبدالله، (1415 ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دارالکتب العلمیة.

 

  1. آمدی، سیف‌الدین، (1423 ق)، ابکار الافکار فی اصول‌ الدین، تحقیق احمد محمدمهدی‌، قاهره: دارالکتب.

 

  1. بیضاوى، عبدالله‌بن‌عمر، (1418 ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوى)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

 

  1. جرجانی، میرسیدشریف، (1419 ق)، شرح ‌المواقف، بیروت: دارالکتب العلمیة.

 

  1. جلالی، سیدلطف‌الله، (1391)، اثرپذیری الاهیات فلسفی یهودی از فلسفه و کلام اسلامی در دوره‌ی میانه، رساله‌ی دکتری، قم: مؤسسه‌ی امام خمینی.

 

  1. جوادی، محمدعلی، (1386)، «حقیقت پیامبری از منظر فلسفه‌ی مشاء و کلام امامیه»، معرفت، شماره‌ی 120، صص59-69.

 

  1. جوهرى، اسماعیل‌بن‌حماد، (بی‌تا)، الصحاح، بیروت: دار العلم للملایین‌.

 

  1. حسن‌زاده‌آملى، حسن، (1378)، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران: وزارت ارشاد.

 

  1. حمیرى، ابوسعید، (1972)،‌ الحور العین، تحقیق و تعلیق کمال مصطفى‌، بی‌نا، تهران.
  2. حنفى، حسن، (بی‌تا)، من العقیدة إلى الثورة، قاهره: مکتبة مدبولی‌.
  3. ربانی‌گلپایگانی، علی، (1400)، الکلام المقارن (بحوث مقارنة فی العقائد الاسلامیة)، چاپ دوم، قم: رائد.

 

  1. زمخشرى، محمود، (1407 ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، چاپ سوم، بیروت: دارالکتاب العربی.

 

  1. سهروردی، شهاب‌الدین، (1375)، مجموعه‌ی مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه‌ی هانرى کربن، سیدحسین نصر و نجفقلى حبیبى، چاپ دوم، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگى‌‌.

 

  1. شرباک، دن کوهن، (2004)، فلسفه‌ی یهودی در قرون وسطی، ترجمه‌ی علیرضا نقدعلی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.

 

  1. شریف مرتضى، (1250 ق)، تنزیه الأنبیاء، قم: نشر الشریف الرضی.

 

  1. شهرزورى، شمس‌الدین، (1383)، رسائل الشجرة الالهیة فى علوم الحقایق الربانیة، تهران: مؤسسه‌ی حکمت و فلسفه‌ی ایران.

 

  1. شهرستانى، محمدبن‌عبدالکریم، (1364)، الملل و النحل، چاپ سوم، قم: نشر الشریف الرضی.

 

  1. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1360)، اسرار الآیات، تحقیق محمد خواجوى، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه‌ی اسلامی.

 

  1. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1378)، المظاهر الالهیة، تحقیق سیدمحمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت صدرا.

 

  1. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1382)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، چاپ سوم، قم: بوستان کتاب.

 

  1. صدوق، محمدبن‌علی، (1378 ق)، عیون أخبار الرضا، تهران: نشر جهان‌.

 

  1. صدوق، محمدبن‌علی، (1413 ق)، من لایحضره الفقیه، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته‌ی به جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه قم.

 

  1. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1411 ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی.

 

  1. طبرسى، احمدبن‌على، (1403 ق)، الاحتجاج على أهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضى.

 

  1. طبرسى، فضل‌بن‌حسن، (1372)‌، مجمع البیان فی تفسیر القرآن‌، چاپ سوم، تهران: ناصرخسرو.

 

  1. طوسی، نصیرالدین، (1375)، شرح الاشارات والتنبیهات مع المحاکمات‌، قم: نشر البلاغة.

 

  1. طوسی، نصیرالدین، (1405 ق)، تلخیص‌ المحصل، چاپ دوم، بیروت: دارالأضواء.

 

  1. علامه حلى، حسن‌بن‌یوسف، (1413 ق)، کشف ‌المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح و تعلیقه‌ی حسن حسن‌زاده‌آملی، چاپ چهارم، قم: جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم.
  2. فارابى، ابونصر، (1995)، آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها، بیروت: مکتبة الهلال.
  3. فارابى، ابونصر ، (1996)، کتاب السیاسة المدنیة، بیروت: مکتبة الهلال.

 

  1. فاضل مقداد، مقدادبن‌عبدالله سیوری (1422 ق)، اللوامع الالهیة فی المباحث الکلامیة، چاپ دوم، قم: دفتر تبلیغات اسلامى‌.

 

  1. فخررازی، محمدبن‌عمر، (1420 ق)، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، چاپ سوم، بیروت: داراحیاء التراث العربى.

 

  1. فراهیدى، خلیل‌بن‌احمد، (۱۴۰۱ ق)، کتاب العین، چاپ دوم، قم: نشر هجرت‌.
  2. فیاض لاهیجى، عبدالرزاق، (1383)، گوهر مراد، با مقدمه‌ی زین‌العابدین قربانى‌، تهران: نشر سایه.

 

  1. قیصرى، داوود، (1375)، شرح فصوص الحکم، تهران: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى.

 

  1. کلینی، محمدبن‌یعقوب، (1407 ق)، الکافی، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

 

  1. گندمی‌نصرآبادی، رضا، (1393)، «ارسطو‌ستیزی در یهودیت تحت تأثیر غزالی با تأکید بر دیدگاه یهودا هلوی»، فلسفه‌ی دین، ‌شماره‌ی 2، صص267-288.

 

  1. مجلسی، محمدباقر، (1362)، بحارالأنوار، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیة.

 

  1. مفید، محمدبن‌محمدبن‌نع مان، (1413 ق)، اوائل المقالات فی المذاهب والمختارات، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.