ارائه‌ی الگوی وحدت عالم ماده براساس مبانی حکمت متعالیه و فیزیک جدید

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته‌ دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشیار گروه شیمی، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

چکیده

کشفیات و تجربه‌های زیاد در ابتدای قرن بیستم نشان ‌داد که فیزیک کلاسیک برای به تصویر کشیدن صورت صحیحی از عالم طبیعت کافی نیست و همین نارسائی‌ها منجر شد تا تفکر بشر در مسیر جدیدی از علم فیزیک قرار گیرد. در نگرش جدید فیزیک، نگاه به پدیده‌های هستی‌، نگاه به اجزای جدانشدنی و در کنش و واکنش یک کل هماهنگ است. از سوی دیگر در حکمت متعالیه با توجه به مبانی فلسفی صدرا مانند تشکیک طولی و عرضی، وجود زمان مشترک و... نظامی از عالم طبیعت توصیف شده که با یافته های جدید فیزیک مسانخت بسیار دارد. یکی از بزرگ‌ترین نتایج این کاوش آن است که اشیای مادی به صورت متمایز از یکدیگر نیستند، بلکه به-گونه‌ی جدایی‌ناپذیر، به محیط پیرامون خود متصل شده‌اند و خواص آن‌ها تنها بر حسب ارتباط آن‌ها با کل جهان قابل درک است. این روابط تا فواصل دوردست عالم کبیر و تا ستارگان و کهکشان‌های بسیار دور کشانیده می-شود و درنهایت با تلفیق این دو نگرش، وحدت عالم هستی در جهان ماکروسکوپی نمایان می‌شود. تلفیق دست آوردهای جدید علوم طبیعی با تفکر فلسفی گامی رو به جلو در شناخت بهتر و کامل‌تری از عالم طبیعت است.

کلیدواژه‌ها


  1. استرآبادی، محمدتقی، (1358)، فصوص‌الحکم، به کوشش محمدتقى دانش‌پژوه‌، تهران: دانشگاه تهران.

 

  1. امین، فرح، (1391)، «نظریه‌ی کوانتوم و برهان نظم»، فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی، شماره‌ی دوم، صص 85ـ108.

 

  1. پلانک، ماکس، (1347)، علم به کجا می‌رود؟، با مقدمه‌ای از آلبرت انیشتن، ترجمه‌ی احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.

 

  1. تالبوت، مایکل، (1396). جهان هولوگرافیک، ترجمه‌ی داریوش مهرجویی، چاپ چهل‌ونهم. تهران: انتشارات هرمس.

 

  1. جوادی‌آملی، عبدالله، (1386)، رحیق مختوم، تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، جلدهای اول و هفتم، چاپ سوم، قم: مرکز نشر اسرا.

 

  1. خادمی، عین‌الله، (1384)، «پیوستگی و گسستگی میان نظام فیض و طبیعیات و هیئت قدیم از منظر حکیمان مسلمان، فصلنامه‌ی اندیشه‌ی نوین دینی، شماره‌ی 2، صص59ـ86.

 

  1. رضانژاد، غلامحسین، (1387)، مشاهد الالوهیه، 3 جلد، قم: آیت اشراق.

 

  1. رضی، سپیده؛ شانظری، جعفر؛ شفیعی، افشین، (1399 آ)، «بررسی و تحلیل نگرش حکمت متعالیه و فیزیک کوانتوم از مسأله‌ی علیت و عدم‌قطعیت با محوریت آرای هایزنبرگ و بوهم»، فلسفه و کلام اسلامی، شماره‌ی دوم، صص۴۰۱ـ۴۲۰.

 

  1. رضی، سپیده؛ شانظری، جعفر؛ شفیعی، افشین، (1399 ب)، «بعد چهارم عالم طبیعت در حکمت صدرایی و نسبیت اینشتن»، اندیشه‌ی دینی، شماره‌ی 77، صص۹۹ـ۱۲۶.

 

  1. شاه‌آبادی، محمد، (1381)، رشحات الحکمه: التعلیقه علی الاسفار، 3 جلد، قم: مهدی‌یار.

 

  1. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1990)، الحکمه المتعالیه فی اسفار العقلیه الاربعه، 9 جلد، چاپ چهارم، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  2. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1354)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه‌ی ایران.
  3. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1360)، اسرار الآیات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه‌ی ایران.

 

  1. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (1387)، المظاهر الالهیة فى اسرار العلوم الکمالیة، مقدمه و تصحیح و تعلیق از سیدمحمد خامنه‌اى‌، تهران: بنیاد حکمت صدرا.

 

  1. صدرالمتألهین، محمد‌بن‌ابراهیم، (1387)، الشواهد الربوبیه، ترجمه‌ی جواد مصلح، چاپ ششم، تهران: سروش.

 

  1. طباطبایى، سیدمحمدحسین‌، (1364)، اصول فلسفه و روش رئالیسم‌، پنج جلد، چاپ دوم، تهران: صدرا.

 

  1. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1387)، ترجمه و شرح نهایه الحکمه، ترجمه‌ی علی شیروانی، سه جلد، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب.

 

  1. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1388)، ترجمه و شرح بدایه الحکمه، 4 جلد، چاپ یازدهم، قم: بوستان کتاب.

 

  1. عبودیت، عبدالرسول، (1380)، درآمدی بر فلسفه‌ی اسلامی، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

 

  1. عمرانی، آریا، (1392)، رساله‌ای در فیزیک فلسفی، تهران: نشر مثلث.

 

  1. کاپرا، فریتیوف، (1366)، تائوی فیزیک، ترجمه‌ی حبیب‌الله دادفرما، تهران: انتشارات کیهان.

 

  1. کولمن، جمیز ا.، (1343)، نسبیت برای همه، ترجمه‌ی احمد آرام. تهران: مؤسسه‌ی انتشارات امیرکبیر.

 

  1. گلشنی، مهدی، (1385)، تحلیلی از دیدگاه‌های فلسفی فیزیک‌دانان معاصر، با پیشگفتاری از استاد محمدتقی جعفری، چاپ چهارم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

 

  1. مصباح‌یزدی، محمدتقی، (1383)، شرح الهیات شفاء، تحقیق و نگارش عبدالجواد ابراهیمی‌فر، پنج جلد، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

 

  1. مطهری، مرتضی، (1390)، مجموعه‌آثار استاد شهید مطهری، 27 جلد، چاپ پانزدهم، تهران، قم: صدرا.

 

  1. منزه، مهدی؛ کاوندی، سحر، (1396)، «ملاصدرا؛ وحدت تشکیکی یا وحدت شخصی (گذار ملاصدرا از وحدت تشکیکی به وحدت شخصی وجود)»، حکمت صدرایی، شماره‌ی دوم، صص169ـ186.

 

  1. موسوی، هادی، (1394)، «راه‌حلی برای مسأله‌ی قدیمی تبیین تشکیک عرضی»، نقد و نظر، شماره‌ی سوم، صص109ـ132.
  2. هاوکینگ، استفن ویلیام، (1369)، تاریخچه‌ی زمان، ترجمه‌ی حبیب‌الله دادفرما و زهره‌ی دادفرما، تهران: انتشارات کیهان.
  3. هایزنبرگ، ورنر، (1393)، جزء و کل، ترجمه‌ی حسین معصومی‌همدانی، چاپ هشتم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.