برخی از اشکالهایی که اندیشمندان غربی به وجود ذهنی وارد کردهاند نزد فیلسوفان مسلمان هنوز ناشناخته است. مثلاً یک نقد هوسرل اشکال تسلسل در ابژه و مطابَق خارجی است: ابژه ← ← «ایدهی ابژه» ← ← «ابژهی «ایدهی ابژه»» ← ← «ایدهی «ابژهی «ایدهی ابژه»»» ← ← «ابژهی «ایدهی «ابژهی «ایدهی ابژه»»»» ← ⁞ ما میکوشیم بهروش عقلی و برپایهی برخی از مبادی فلسفهی اسلامی راهحلّی برای این اشکال - که وجود ذهنی را رد میکند - بیابیم. اندیشمندان مسلمان گرچه درست با همین تسلسل روبهرو نبودهاند، با مواردی مانند آن بسیار درگیربودهاند و گفتهاند: چنین تسلسلهایی در ذهن اعتبارکنندهی ما پدید میآید و بنابراین با انقطاع اعتبار ذهنی منقطع میشود و از بین میرود. بدینسان، در اینجا نیز بر پایهی آن مبانی خلاصهی پاسخ این است که: بهجز ابژه و مطابَق نخست، بقیه هنگامی پدید میآید که با اعتبار ذهن ما آن امور زنجیروار در ذهن ما پدید آید. پس هرگاه ما اعتبار خود را متوقفسازیم، آنها نیز متوقفمیشوند و تسلسلی پدید نمیآید. در پایان بهمناسبت به تسلسل مطابَق در رد نفسالامر بودن عقل فعّال نزد برخی از اندیشمندان مسلمان نیز اشارهای میکنیم. نشانمیدهیم این تسلسل مطابَق نیز نقدی ناکارآمد است.
الاصفهانی، شمسالدین ابوالثناء محمود بن عبدالرحمن، (2020 م)، تسدید القواعد فی شرح تجرید العقائد و معه حاشیة التجرید السید الشریف زینالدین ابوالحسن علی بن محمد بن علی الجرجانی و معه منهوات الجرجانی و الحواشی الاخری، ج 2، تحقیق: اشرف الطاش، محمدعلی قوجا، صالح کون آیدن، محمد یتیم، استانبول: نشریات وقف الدیانة الترکی.
تفتازانی، مسعود بن عمر، (1370)، شرح المقاصد، تحقیق و تعلیق: عبدالرحمن عمیره، تصدیر: صالح موسی شرف، الطبعه الاولی، الجزء الاول، قم: منشورات الشریف الرضی.
جرجانی، میر سید شریف، (2020 م) ← الاصفهانی (2020 م).
حلّی، حسن بن یوسف، (1417ق)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، بهتصحیح حسن حسنزادهآملی، قم: موسسة النشر الاسلامی.
حلّی، حسن بن یوسف، (1419ق)، نهایة المرام فی علم الکلام، ج 2، تحقیق: فاضل عرفان، چاپ اول، قم: مؤسسة الإمام الصادق (ع).
حیدری، سید کمال، (1426ق)، دروس فی الحکمه المتعالیه: شرح کتاب بدایة الحکمة، ج 1، قم: دار فراقد.
حیدری، سید کمال، (1437ق)، شرح نهایة الحکمة، بقلم: علی حمود العبادی، ج 1، بیروت: مؤسسة الهدی.
دارتیگ، آندره، (1392)، پدیدارشناسی چیست؟، ترجمهی محمود نوالی، چاپ هفتم، تهران: سمت.
اسدی, مهدی. (1400). راهحلّی به دشوارهی تسلسل در ابژه در رد وجود ذهنی. فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز, 21(81), 1-28. doi: 10.22099/jrt.2021.41884.2553
MLA
مهدی اسدی. "راهحلّی به دشوارهی تسلسل در ابژه در رد وجود ذهنی", فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز, 21, 81, 1400, 1-28. doi: 10.22099/jrt.2021.41884.2553
HARVARD
اسدی, مهدی. (1400). 'راهحلّی به دشوارهی تسلسل در ابژه در رد وجود ذهنی', فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز, 21(81), pp. 1-28. doi: 10.22099/jrt.2021.41884.2553
VANCOUVER
اسدی, مهدی. راهحلّی به دشوارهی تسلسل در ابژه در رد وجود ذهنی. فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز, 1400; 21(81): 1-28. doi: 10.22099/jrt.2021.41884.2553