پیشگامی قطب الدین رازی در طرح نظریه اصالت وجود و اعتباریت ماهیت

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان

2 عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام دانشگاه اصفهان

3 استاد گروه فلسفه مؤسسه آموزش و پژوهشی امام خمینی

چکیده

در باره پیشینه نظریه اصالت وجود، از اشخاص متعدد و مکتب‌های فکری متنوعی سخن به میان آمده ولی هیچ سخنی از قطب الدین رازی به میان نیامده است، در حالیکه وی پیش از صدر المتألهین این نظریه را مطرح کرده است. وی در کتاب «لوامع الأسرار فی شرح مطالع الأنوار» بدون اینکه از اصطلاحات خاص این نظریه استفاده کرده باشد تقریری خاص از آن ارائه می‌دهد و در کتاب «المحاکمات بین شرحی الاشارات» تعابیری در تقریر و تبیین اصالت وجود دارد که صدرالمتألهین بعینه از آن تعبیرات برای تقریر و تبیین اصالت وجود استفاده کرده است. بر اساس تقریر قطب الدین رازی از اصالت وجود، ماهیت حقیقتاً و بالذات بر واقعیت خارجی صدق می-کند ولی به هیچ وجه ماهیت در خارج موجود نیست. تقریر خاص قطب الدین رازی از اصالت وجود، پس از حدود دو قرن در آثار صدرالمتألهین با اصطلاحاتی جدید و به نحوی جدّی‌تر به وجود آمد و باز پس از گذشت حدود سه قرن همین تقریر با برهانی جدید که تصویر‌گر مدعاست و با بیانی تحلیلی‌تر در آثار مولی علی نوری و آقا علی مدرس تحقّق یافت. این تقریر از نظریه اصالت وجود، در مقابل سایر تقریرهائی است که در دوره معاصر از این نظریه شکل گرفته است

کلیدواژه‌ها


  1. ابن‌سینا، (1404)، الهیات شفاء، قم: مکتبة آیة‌الله مرعشی.
  2. آشتیانی، سیدجلال‌الدین، (1393)، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، قم: مؤسسه‌ی بوستان کتاب.
  3. بهمنیاربن‌مرزبان، (1393)، التحصیل، تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات دانشگاه تهران.
  4. جوادی‌آملی، عبدالله، (1386)، رحیق مختوم، قم: اسراء.
  5. زنوزی، علی‌بن‌عبدالله، (1376)، بدایع الحکم، مقدمه‌ی احمد واعظی، قم: الزهراء.
  6. صائن‌الدین على‌بن‌ترکه‌، (1360)، تمهید القواعد، تحقیق و تصحیح: سیدجلال‌الدین آشتیانى، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالى‌.
  7. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم‌، (1383)، شرح اصول الکافی، تحقیق و تصحیح: محمد خواجوی، تهران‌: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
  8. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم، (1366)، تفسیر القرآن الکریم‌، قم: بیدار.
  9. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم، (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانى، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران‌.‌
  10. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم‌، (1302)، مجموعة الرسائل التسعة، قم: مکتبة المصطفوی.
  11. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم، (1360)، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق سیدجلال‌الدین آشتیانى‌، مشهد: المرکز الجامعى للنشر.

12.صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم، (1363)، المشاعر، تهران‌: کتابخانه طهورى‌.

  1. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم، (1378)، رسالة فى الحدوث‌، تصحیح و تحقیق سیدحسین موسویان، تهران‌: بنیاد حکمت اسلامى صدرا.
  2. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم، (1382)، التعلیقات علی الالهیات من الشفاء، تصحیح و تحقیق و مقدمه‌ی نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  3. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم، (1387)، سه رسائل فلسفى‌، مقدمه و تصحیح و تعلیق سیدجلال‌الدین آشتیانى، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  4. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم، (1392)، التعلیقات علی شرح حکمة الإشراق، تصحیح و تحقیق و مقدمه‌ی نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  5. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم، (1410)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  6. طباطبایى، محمدحسین، (1360)، نهایة الحکمة، قم‌: موسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم‌.
  7. عبودیت، عبدالرسول، (1391)، درآمدی به نظام حکمت صدرائی، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی؛ تهران: سمت.
  8. عبودیت، عبدالرسول، (1394)، «تقریر حکیم مدرس از تصویر اصالت وجود»، فصلنامه‌ی حکمت اسلامی، صص 9-48.
  9. فارابى‌، ابونصر، (1986)، کتاب الحروف، مقدمه و تحقیق و تعلیق محسن مهدى‌، بیروت‌: دارالمشرق.
  10. فرقانی، محمد کاظم، (1381)، «اصالت وجود از دیدگاه حکیمان پیش از ملاصدرا»، خردنامه‌ی صدرا، شماره‌ی 27، صص 70 تا 78.
  11. قطب‌الدین رازی، محمدبن‌محمد، (1393)، لوامع الأسرار فی شرح مطالع الانوار، تصحیح و مقدمه و تعلیق ابوالقاسم رحمانی، تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران.
  12. قیصرى، داود، (1375)، شرح فصوص الحکم، مقدمه و تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانى‌، تهران‌: شرکت انتشارات علمى و فرهنگى‌.
  13. مصباح، محمدتقی، (1370)، «نکاتی پیرامون اصالت وجود در فلسفه‌ی ملاصدرا»، نشریه‌ی کیهان اندیشه، شماره‌ی 78، صص 16-17.
  14. مصباح، محمدتقی، (1380)، شرح اسفار، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  15. مصباح، محمدتقی، (1391)، آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  16. مصباح، محمدتقی، (1393)، تعلیقة علی نهایة الحکمه، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  17. مطهری، مرتضی، (1390)، مجموعه‌آثار استاد شهید مطهری، تهران: قم: صدرا.
  18. میرمحمدباقر الداماد، (1385)، مصنفات میرداماد، تهران‌: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگى‌.
  19. نصیرالدین طوسی، محمد‌بن‌محمد، (1391)، شرح الإشارات و التنبیهات، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم: مؤسسه‌ی بوستان کتاب.
  20. نصیرالدین طوسى، محمدبن‌محمد، (1375)،‌ شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات‌، قم‌: نشر البلاغة.