خوانشی اجتماعی از الاهیات خلافت اسلامی عراق و شام (داعش) (جستاری در الاهیات اجتماعی)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، فارس ایران

2 استادیار دانشکده‌ی الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

داعشی‌ها از آن جمله تندروهای مذهبی هستند که برخورد عملی آن‌ها با دیگران حاصل تحقق دو رویکرد نظری در اندیشه‌ی آن‌هاست: نخست اینکه دریچه‌ی اندیشه و ذهن خود را به روی دیگر اندیشه‌ها بسته‌اند، ازاین‌رو توجهی به دیگر دیدگاه‌ها و رویکردها نمی‌کنند؛ دوم اینکه بر همین پایه، هر دیدگاه و جریانی را که با دیدگاه‌های دینی آن‌ها همخوانی نداشته باشد، تکفیر می‌کنند. اگر این دو امر در هر جریان فکری‌ـ دینی تحقق پیدا کند، در حوزه‌ی عمل و ارتباط با دیگران، به رفتارهای خشونت‌آمیز منجر می‌شود. این مقاله تأملی نظری در زمینه‌ی الاهیات اجتماعی است که یک گرایش بین رشته‌ای برای برقراری تأملی سازنده بین جامعه‌شناسی و الاهیات محسوب می‌شود. با مطالعه‌ی داعش که یکی از چالش‌های فکری معاصر جهان اسلام به‌شمار می‌آید و با استفاده از تحلیل جهان‌بینی نظام دانایی بر روی این پدیده فکری و اجتماعی، توانستیم این شکل از افراط‌‌گرایی اسلامی را از آن نظر که یک فکر است، تحلیل کنیم و سه جهان‌بینی متفاوت را که الاهیات اجتماعی محسوب می‌شوند، از دل این جنبش بیرون آوریم؛ این جهان‌بینی‌ها، حس در اقلیت بودن، دوگانه‌انگاری‌ـ‌خودحق‌پنداری و همچنین جهان‌بینی آخرالزمانی را شامل می‌شود و با بررسی بستر اجتماعی ظهور داعش، زمینه‌ی ظهور این جهان‌بینی‌ها را نشان داده‌ایم. همچنین در نتیجه‌گیری، به ارتباط این جهان‌بینی‌ها و ظهور آن‌ها در عرصه‌ی عمل پرداخته‌ایم.
 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. ابن‌تیمیه، احمد، (1425)، مجموع فتاوی، جمع و ترتیب عبدالرحمن‌بن‌محمد‌بن‌قاسم، ج 10، 20، 28، مجمع الملک فهد لطباعه المصحف الشریف.
    2. الله‌بداشتی، علی، (1393)، خدای سلفیه: بررسی آراء سلفیه درباره‌ی توحید و نقد آن از دیدگاه قرآن، سنت و برهان، قم: کتاب طه.
    3. پورامینی، محمدباقر، (1396)، بنیاد تفکر سلفی، چاپ دوم، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی.
    4. حمیدی‌زاده، احسان، (1398)، جامعه شناسی بنیادگرایی، چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
    5. خبرگزاری ایرنا، (1396). «واکنش مراجع عظام تقلید به نابودی داعش/ اضمحلال داعش پایانی بر یک کابوس خشونت‌بار؛

    Url=<https://www.irna.ir/news/8274004>

    1. خبرگزاری تسنیم، (1393)، «آیت‌الله نوری‌همدانی: داعش نماد اسلام حقیقی نیست»؛

    Url=<www.tasnimnews.com/fa/news/1393/11/08/63591>

    1. رمضان ، حسن محسن، (1398)، کالبدشکافی اندیشه‌ی سلفیت افراطی، ترجمه‌ی مرتضی حسینی و علیرضا افرازی، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی و هنری آفتاب خرد.
    2. عطوان، عبدالباری، (1395)، تولد اهریمن: عوامل پیدایش دولت اسلامی عراق و شام، ترجمه‌ی فاروق نجم‌الدین، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    3. علی‌خانی، اسماعیل، (1397)، الاهیات اجتماعی مسیحیت، تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران.
    4. گیل، رابین، (1394)، «از جامعه‌شناسی تا الاهیات»، در: جامعه‌شناسی و الاهیات، تهران: ترجمان.
    5. مارتین، دیوید، (1394)، جامعه شناسی و الاهیات، علی مرشدی‌زاده، تهران: ترجمان.
    6. هوشنگی، حسین، سیفی، محمود، (1393)، «بنیادگرایی سلفی: مبانی مشترک نظری»، در: بنیادگرایی سلفیه: بازشناسی طیفی از جریان‌های دینی، به کوشش حسین هوشنگی و احمد پاکتچی، چاپ دوم، تهران: دانشگاه امام صادق.
    1. Abu Bakr Al-Husayni Al-Qurashi Al-Baghdadi, (2014), “A Message to the Mujahidin and the Muslim Ummah in the Month of Ramadan”, Url=https://ia902501.us.archive.org/2/items/ hym3_22 aw/english.pdf.
    2. Ali, Mah-Rukh, (2015), "Isis and Propaganda: How Isis Exploit Women", Reuters Institute Fellowship Paper, University of Oxford Press.
    3. Alikhani, Isma’ail, (1397), Ilahiate Ijtema’ai Masihiyat, Tehran: Hekmat va Falsafe Iran.
    4. Allahbedashti, Ali, (1393), Khodaie salafie: barrasi Araie Salafie darbare tuhid va naghde an az didgahe quran, sonnat va Burhan, Qom: Taha.
    5. Al-Kubaisi, Abdul Salam, (2004), “Chief of External Relations, Association of Muslim Clergy in al Anbar Province”, Interview in Baghdad, May 6.
    6. Almond, GA, Appleby RS, Sivan E, (2003), Strong Religion: The Rise of Fundamentalisms Around the World, Chicago: University Chicago Press.
    7. ‘Atvan, ‘Abdulbari, (1395), Tavalude Ahriman: Avamele Peidaieshe Dulate Islami Araq va Sham, tr. Farugh Najm-Aldin, Tehran: Ilmi va Farhangi Press.
    8. Batrawy, Aya, Paisley Dodds, and Hinnant, Lori, (2016), “Leaked ISIS Documents Show Recruits have Poor Grasp of the Islamic Faith,” The Independent, August 16.
    9. Bellah, Robert, (1970), Beyond Belief: Essays on Religion in a Post-Traditionalist World, New York: Harper and Row.
    10. Bellah, Robert, (2011), Religion in Human Evolution: From the Paleolithic to the Axial Age, Cambridge, MA: Harvard University Press.
    11. Berger, Peter, (1967), The Sacred Canopy: Elements of a Sociological Theory of Religion, Garden City, NY: Doubleday.
    12. Bourdieu, Pierre, (1980), The Logic of Practice, Trans. R. Nice. Palo Alto, CA: Stanford University Press.
    13. Cook, David, (2017), Contemporary Muslim Apocalyptic Literature, Syracuse: Syracuse University Press.
    14. Counter Extremism Project website, (2017), “American Volunteers in ISIS” www.counterextremism.com, accessed on August 1.
    15. Edwards, Derek and Jonathan Potter, (1992), Discursive Psychology, London: Sage.
    16. Filiu, Jean-Pierre, (2018), Apocalypse in Islam, Berkeley and Los Angeles: California University Press.
    17. Foucault, Michel, (1972), The Archaeology of Knowledge, London: Tavistock Publication.
    18. Gee, James P (1992), The Social Mind, New York: Bergin and Garvey.
    19. Giddens, Antony, (1991), Modernity and Self-Identity: Self and Society in the Late Modern Age, Palo Alto, CA: Stanford University Press.
    20. Gill, Robin, (2004), “From Sociology to Theology”, in Sociology and Theology: Alliance and Conflict, Brill.
    21. Harré, Horace R. and Grant Gillett, (1994), The Discursive Mind, London: Sage.
    22. Hasan, Mehdi, (2015), "How Islamic is Islamic State?", The New Republic Magazine, March.
    23. Hamidizade, Ihsan, (1398), Jamie’ae shenasi Bunyadgeraii, 2th ed. Tehran: Pajuheshgahe Farhang, honar va irtebatat.
    24. Hegghammer, Thomas, (2015), “Why Terrorists Weep: The Socio-Cultural Practices of Jihadi Militants.” An unpublished paper posted on Thomas Hegghammer’s personal website, Url= www.hegghammer.com.
    25. Hegghammer, Thomas, (2017), Jihadi Culture: The Art and Practices of Militant Islamists, Cambridge: Cambridge University Press.
    26. Houshangi, Husein, Seifi, Mahmud, (1393), “Bunyadgerai Salafi: Mabani Mushtarake Nazari” in Bunyadgerai Salafie: Bazshenasie Teifi az Jaryanhaei Dini, 2th ed. Tehran: Imam Sadegh University.
    27. Ibn Taymiyyah, Ahmad, (1425), Majmu’a Al- Fatawi, collection and arrangement: Sheikh Abdul Rahman ibn Qasim, Vols. 10, 20, 28.
    28. Juergensmeyer, Mark, (2016), “ISIS Inspired--or Branded?” Huffington Post, June 20.
    29. Juergensmeyer, Mark, (2017), Terror in the Mind of God: The Global Rise of Religious Violence, Revised and Expanded 4th ed., Berkeley: University of California Press.
    30. Khabargozari Irna, (1396), Vakoneshe Maraje’e Taghlid be Naboudie Daa’aesh, Url=https://www. irna.ir/news/8274004

    31.khabargozari Tasnim. (1399), Url=<www.tasnimnews.com/fa/news/ 1393/11/08/63591.

    1. Kirk, Ashley, (2016), “How Many Foreign Fighters Are Fighting for ISIL?” The Independent (UK), March 24, online edition.
    2. 33. Mahood, Samantha, (2017), “Islamist Narratives in ISIS Recruitment Propaganda”, The Journal of International Communication, Vol. 23, Issue.
    3. Martin, David, (2004), “The Sociological Mode and the Theological Vocabulary” in Sociology and Theology: Alliance and Conflict, Brill.
    4. McCabe, Thomas R, (2015), "A Strategy for the ISIS Foreign Fighter Threat", The Foreign Policy Research Institute, Volume 60, Issue1, 140-153.
    5. McCants, Will, (2015), The ISIS Apocalypse: The History, Strategy, and Doomsday Vision of the Islamic State, New York: Macmillan.
    6. Mcnay, Lois, (1994), Foucault: A Critical Introduction, Cambridge: Continum.
    7. Obama, Barack, (2014), “We Will Degrade and Ultimately Destroy ISIL”, statement given in the White House on September 10, 2014, Obama White House Archives, Url=obamawhitehouse.archives.gov/blog/2014/09/10.
    8. Pouramini, Muhamadbagher, (1396), Bunyade Tafakore Salafi, 2th ed. Qom, Pajuheshgahe Farhang va Andishe Islami.
    9. Ramazan, Hasan Muhsen, (1398), Kalbudshekafi Andishe Salafiate Ifrati, tr. Murteza Huseini va Alireza Afrazi, Tehran: Aftabe Kherad.
    10. Ross, Greenstein, David Nathaniel Barr, Bridget Morgen, (2016), “The Islamic State’s Global Propaganda Strategy”, ICCT Research Paper, Url=http://www.icct.nl.
    11. Segal, Robert A, (2005), “Theories of Religion”, In: the Routledge Companion to the Study of Religion, Ed. John R. Hinnells, London: Routledge, 49–60.
    12. Shaheen, Joseph, (2015), “Network of Terror: How DAESH Uses Adaptive Social Networks to Spread its Message”, RIGA, Url=https://stratcomcoe.org/publications/network-of-terror-how-daesh-uses-adaptive-social-networks-to-spread-its-message/153
    13. Sultan, Oz, (2017), “Combatting the Rise of ISIS 2.0 and Terrorism 3.0”, The Cyber Defense Review, Vol. 2, No. 3, 41-50.
    14. Wood, Graeme, (2015), “What ISIS Really Wants,” The Atlantic, March.
    15. Wu, Tianchi, (2018), "Landpower, Time, and Terrorism: A Strategy of Lightness in the Counter-ISIS Campaign", The Foreign Policy Research Institute, Volume 62, Issue 2, 278-293.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار