نقد نظریه‌ی تحول عام در معرفت دینی از منظر آیت‌الله جوادی‌آملی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدرسی معارف گرایش مبانی نظری اسلام دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد.

3 استادیار گروه معارف اسلامی ، دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی

4 دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

نظریه تحول عام معرفت دینی که موجب شک گرایی و نسبیت گرای در معرفت دینی گشته مبتنی بر مبانی است از جمله 1. جدای دین از معرفت دینی 2. تحول عام در علوم  3. ترابط عمومی تمام معارف 3. تاثیری پذیری معارف دینی از معارف بشری 4. صامت بودن شریعت 5. تاثیر پیش فرض های مفسر بر متن. که بر اساس این مبانی نمی توان به هیچ فهم ثابت و ماندگاری از دین دست یافت، حال در این مقاله به روش عقلی و تحلیلی مبتنی بر نظریات آیت الله جوادی آملی به نقد این نظریه و مبانی آن پرداخته‌ایم، عدم تحول در برخی علوم همچون گزاره های یقینی، ضروریات عقلی و صدق و کذب گزاره های علوم، وجود تحول تنزلی در کنار تکاملی، عدم تاثیر بالجمله علوم بر معارف دینی، بی دلیل بودن ترابط و تحول عام معارف بشری و به تبع معارف دینی و تناقض درونی موجود در آن، و پذیرش قواعد حاکم بر روش شناختی زبان از عوامل مهم عدم پذیرش تحول عام در معرفت دینی از منظر آیت الله جوادی آملی می باشد و در واقع این نظریه به «تبدل معرفت» می انجامد. همچنین تمایز انگاره بین اصل دین و معرفت شناسی دین و عدم وصول به درک حقیقت دین از نشانه های دیگر مردود بودن این نظریه می باشد.
 

کلیدواژه‌ها


 
۱. جوادی‌آملی، عبدالله، (۱384) معرفت‌شناسی در قرآن، حمید پارسانیا، چاپ سوم، قم: اسراء.
۲. جوادی‌آملی، عبدالله، (1386الف)، سرچشمه‌ی‌ اندیشه، ج1، عباس رحیمیان، چاپ پنجم، قم: نشر اسراء.
۳. جوادی‌آملی، عبدالله، (1386ب)، سرچشمه‌ی‌ اندیشه، ج3، عباس رحیمیان، چاپ پنجم، قم: نشر اسراء.
۴. جوادی‌آملی، عبدالله، (1387الف)، نسبت دین و دنیا، علیرضا روغنی موفق، چاپ پنجم، قم: نشر اسراء.
۵. جوادی‌آملی، عبدالله، (1387ب)، تحریر تمهید القواعد، ج3، حمید پارسانیا، قم: نشر اسراء.
۶. جوادی‌آملی، عبدالله، (1388)، قرآن در قرآن، محمد محرابی، چاپ هشتم، قم: نشر اسراء.
۷. جوادی‌آملی، عبدالله، (1389)، منزلت عقل در هندسه‌ی معرفت دینی، احمد واعظی، چاپ چهارم، قم: نشر اسراء.
۸. جوادی‌آملی، عبدالله، (1392)، شریعت در آینهی‌ معرفت، حمید پارسانیا، چاپ پنجم، قم: نشر اسراء.
۹. جوادی‌آملی، عبدالله، (1396)، دین‌شناسی، محمدرضا مصطفی‌پور، چاپ نهم، قم: نشر اسراء.
۱۰. حسین‌زاده، محمد، (1393)، مبانى معرفت دینى، چاپ دوازدهم، قم: مؤسسه‌ی آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
۱۱. حسین‌زاده، محمد، (1394)، درآمدی بر معرفت‌شناسی و مبانی معرفت دینی، چاپ دهم، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
۱۲. خسروپناه، عبدالحسین و پناهی‌آزاد، حسن، (1393)، سروش، دین و نواندیشی، تهران: کانون اندیشه‌ی جوان.
۱۳. خسروپناه، عبدالحسین، (1390)، کلام جدید با رویکرد اسلامی، چاپ دوم، قم: دفتر نشر معارف.
۱۴. ربانی‌گلپایگانی، علی، (1378)، معرفت دینی از منظر معرفت‌شناسی، تهران: کانون اندیشه‌ی جوان.
۱۵. روزبهی، فضل‌الله، (1392) «تحول و تکامل در معرفت»، کلام اسلامی، سال 22، شماره‌ی 86، صص 95-123.
۱۶. زرکشی، محمدبن‌بهادر، (1410)، البرهان فی علوم القرآن، ج2، تحقیق یوسف عبدالرحمن مرعشلی و جمال حمدی ذهبی و ابراهیم عبدالله کردی، بیروت: دار المعرفة.
۱7. سبزوارى، ملاهادی، (1379)، شرح المنظومه، ج1، تعلیق حسن حسن‌زاده‌ی آملى، تحقیق مسعود طالبى، تهران: نشر ناب.
 ۱8. سروش، عبدالکریم، (1379)، قبض و بسط تئوریک شریعت، چاپ هفتم، تهران: خدمات فرهنگی کیان.
۱9. سروش، عبدالکریم، (1373)، «درک عزیزانه‌ى دین»، مجله‌ی کیان، سال چهارم، شماره‌ی 19. صص2-9.
۲۰. شجریان، مهدی، (1396) «اصول روش تفسیری آیت‌الله جوادی‌آملی»، علوم قرآن و تفسیر معارج، سال سوم، شماره‌ی 1، ص59-84.
۲۱. صدرالمتألهین، محمد، (1981‌)، الحکمه المتعالیه فی الأسفار العقلیه الأربعه، ج1، با حاشیه‌ی علامه طباطبایى‌، چاپ سوم‌، بیروت‌: دار احیاء التراث العربی‌.
۲۲. طیب‌نیا، محمدصالح؛ اکبریان، رضا؛ سعیدی‌مهر، محمد، (1391)، «تفاوت رویکرد ارسطو و ابن‌سینا در اثبات وجود خدا»، الهیات تطبیقی، شماره‌ی 7، صص0-18.
۲۳. کلینی، محمد‌بن‌یعقوب، (1407) الکافی، ج1، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
۲۴. عبودیت، عبدالرسول، (1395)، درآمدی بر فلسفه‌ی اسلامی، چاپ دهم، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
۲۵. مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحار الأنوار، ج2، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
۲۶. محمدرضایی، محمد، (1379)، «خاستگاه و پیشینه‌ی نظریه‌ی تکامل معرفت دینی؛ معرفی و نقد»، قبسات، شماره‌ی 18، ص108ـ117.
۲۷. محمدى‌‌خراسانى، على، (بی‌تا)، شرح تبصره المتعلمین، ج1، بی‌جا.
۲۸. مشکاتی، محمدمهدی؛ قربانی، زهره، (1393)، «معرفت دینی، شکاکیت یا قطعیت»، پژوهش‌های علوم انسانی نقش جهان، سال هشتم، دوره جدید، سال اول، شماره‌ی اول، صص: ۶۵ـ۷۸.
۲۹. مطلبی، مسعود؛ نادری، محمدمهدی؛ هدایت منش، محسن، (1391)، «انقلاب اسلامی ایران و بسط فقه سیاسی شیعه»، مطالعات سیاسی، شماره‌ی 16، ص115-148.
۳۰. مطهری، مرتضی، (1376الف)، مجموعه‌آثار، ج 6، تهران: انتشارات صدرا.
۳۱. مطهری، مرتضی، (1376ب)، مجموعه‌آثار، ج13، تهران: انتشارات صدرا.
۳۲. نصیری، ولی‌الله؛ دهقان سیمکانی، رحیم؛ حسن‌پور، قاسم، (1393)، «نقد و بررسی رویکرد صامت‌انگارانه به متن»، آینه‌ی معرفت، شماره‌ی 39، صص153ـ172.
۳۳. نیکزاد، عباس، (1384)، «معرفت دینی و ثبات و تحول در آن»، رواق اندیشه، شماره‌ی 48، صص۷۶-۶۴.
۳۴. واعظی، احمد، (1376)، تحول فهم دین، چاپ دوم، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی اندیشه‌ی معاصر.