بررسی و تحلیل مسأله‌ی‌ وحدت و علم واجب‌تعالی از منظر علامه خفری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا

2 استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران

3 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران

چکیده

علامه خفری (م. 942 ه. ق.) وحدت واجب‌تعالی را بر مبنای وجوب وجود و اوصاف وجود حقیقی و با ارائه‌ی ده برهان به اثبات می‌رساند. وی در مسأله‌ی علم الهی نیز با نقد و رد نظریه‌ی صوَر مرتسمه‌ی ابن‌سینا و با مطرح‌کردن علم کمالی اجمالی و تفصیلی بر آن است که علم باری‌تعالی عین ذات اوست و ذات واجب به اعتبار ذاتش، منشأ انکشاف و ایجاد تمامی موجودات بوده و عین آن چیزی است که در خارج ایجاد کرده است. از دیدگاه علامه خفری نظریه‌ی صور مرتسمه به علت توالی فاسدی که دارد، همچون لزوم محل واقع شدن ذات باری‌تعالی، انفعال و استکمال ذات باری با آن صور، مردود است. شواهد و قرائن نشان می‌دهدکه ملاصدرا در مسأله‌ی علم باری‌تعالی، قبل و بعد الایجاد اشیاء، از آرای علامه خفری تأثیر پذیرفته است. ردیابی و معرفی این تأثیرپذیری و نیز نقد تقسیم‌بندی علامه خفری در براهین اثبات وحدت واجب، از نوآوری‌های این جستار محسوب می‌شود. روش تحقیق در این مقاله توصیفی و تحلیلی است.
 
 

کلیدواژه‌ها


 
* قرآن کریم
۱. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1366)، قواعد کلی فلسفی در فلسفه‌ی اسلامی، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات فرهنگی.
۲. ابن‌رشد، ابوالولید، (1964)، تهافت التهافت، مصر: دارالمعارف.
۳. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبداله، (1388)، اشارات و تنبیهات، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، ج1، تهران: انتشارات سروش.
۴. بهشتى، احمد، (1386)‌، تجرید: شرح نمط هفتم از کتاب الاشارات و التنبیهات‌، قم: بوستان کتاب.
5. . بهشتى، احمد، (1397)، «خفری و براهین خداشناسی»، حکمت اسلامی، شماره‌ی دوم، صص: 12ـ27.
6. . بهشتى، احمد، (1391)، زلال حکمت: مجموعه‌مقالات فلسفی احمد بهشتی، قم: انتشارات دانشگاه قم.
7. . بهشتى، احمد، (1382)، غایات و مبادی: شرح نمط ششم از کتاب اشارات و تنبیهات، قم: انتشارات بوستان کتاب.
8. . بهشتى، احمد، (1390)، هستی و علل آن: شرح نمط چهارم از کتاب اشارات و تنبیهات، قم: انتشارات بوستان کتاب.
9. خفری محمدبن‌احمد، (1378)، الحاشیه على حاشیه الخفری على شرح التجرید، تصحیح رضا استادی، قم: مؤتمر المحقق خوانساری.
10. خفری محمدبن‌احمد، (1382)، تعلیقه‌ی بر الهیات شرح تجرید ملاعلی قوشچی، مقدمه و تصحیح فیروزه ساعتچیان، تهران: نشر میراث مکتوب.
11. خفری محمدبن‌احمد، (1396)، مجموعه رسائل علوم عقلی، شیراز: انتشارات ارم شیراز.
12. رازى، فخرالدین محمدبن‌عمر، (1987)، المطالب العالیه، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
13. رازى، فخرالدین محمدبن‌عمر، (1407)، شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، قم: دفتر نشر الکتاب.
14. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم، (1981)، الحکمه المتعالیه فی الأسفار العقلیه الأربعه، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
15. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم، (1383)، الشواهد الربوبیه، ترجمه و شرح جواد مصلح، تهران: انتشارات سروش.
16. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم، (1387) المبدأ و المعاد، مقدمه‌ی سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم: انتشارات بوستان کتاب.
17. طوسی، محمدبن‌محمد، (1407)، تجرید الاعتقاد، تهران: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.
18. غزالى، ابوحامد محمدبن‌محمد، (1955)، تهافت الفلاسفه، تصحیح سلیمان دینا، مصر: دارالمعارف.
19. مطهری، مرتضی، (1392)، مجموعه آثار (جلد هفتم)، تهران: انتشارات صدرا.