بازخوانی شادی و غم با تأکید بر آرای صدرالمتألهین

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و حکمت دانشگاه شاهد تهران

چکیده

بدون تردید، دغدغه‌ی نیک‌بختی و رسیدن به سعادت، و در مقابل، رستن از شقاوت، از دل‌مشغولی‌های اصلی هر انسانی در طول حیاتش به شمار می‌رود. حقایقی چون شادی و غم را نیز باید از بیم‌وامیدهای مهمی دانست که در ارتباطی تنگاتنگ با سعادت و شقاوت، حیات انسانی را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. در تاریخ فلسفه، حکیمی چون صدرالمتألهین، با مبانی نظری اصیل و عمیق خود، در تبیین این مسأله کمک شایانی کرده است. او با پرده‌برداری از سرشت شادی و غم، اقسام غم و شادی و نیز مصداق واقعی آن‌ها، گام بلندی در عمق‌بخشی به مفهوم معنای زندگی در انسان برداشته است. پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که با تأکید بر اندیشه‌های صدرالمتألهین، چه تحلیلی از دو مفهوم شادی و غم می‌توان به دست داد؟ نگارنده در روی‌آوردی توصیفی‌ـ‌تحلیلی به این نتیجه رسیده که صدرا در ضمن تقسیم شادی و غم به چهار دسته‌ی حسی و خیالی و وهمی و عقلی، شادیِ حاصل از لذت عقلی را کامل‌ترین شادی و در مقابل، غم حاصل از فقدان آن را حزن‌انگیزترین نوع غم در انسان می‌داند.
 

کلیدواژه‌ها


 
1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، (1405)، الشفاء (المنطق)، قم: انتشارات کتابخانه‌ی آیت‌الله مرعشی‌نجفی.
2. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، (بی‌تا)، رساله فی الأدویه القلبیه، بی‌جا: بی‌نا.
3. پارسانیا، حمید، (1380)، «دین، خاستگاه شادی‌های پایدار»، مطالعات راهبردی زنان، شماره‌ی 14، صص۴۸ـ۶۰.
4. پاشایی، محمد جواد، (1396)، «بازخوانی نگاه صدرایی به سرشت علم و اقسام آن»، آیین حکمت، شماره‌ی 32، صص۶۱ـ۸۶.
5. ذبیحی، محمد، (1380)، ترجمه‌ی مبدأ و معاد (ملاصدرا)، قم: انتشارات اشراق.
6. سهروردی، شهاب‌الدین، ( 1373)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و تحقیق و مقدمه‌ی هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
7. صلیبا، جمیل؛ صانعى دره‌بیدى، منوچهر، (1366)، فرهنگ فلسفی، تهران: انتشارات حکمت.
8. طوسی، نصیرالدین، (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
9. فخررازی، محمد‌بن‌عمر، (1373)، شرح عیون الحکمه، با تحقیق احمد حجازی، تهران: مؤسسه الصادق.
10. فخررازی، محمد‌بن‌عمر،  (1410ق)، المباحث المشرقیه، بیروت: دارالکتاب العربی‌.
11. فراهیدی، خلیل، (1414ق) ، ‌العین، قـم: مؤسسه النشر الاسلامی.
12. مطهری، مرتضی، (1380)، مجموعه آثار، چاپ هشتم، تهران: انتشارات صدرا.
 13. ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم، (1366)،  تفسیر القرآن الکریم، چاپ دوم، قم: بیدار.
14. ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم، (1981)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، چاپ سوم، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
15. ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم، (1360)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح و تعلیق سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
16. ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم، (1354)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
17. ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم، (1420)، مجموعه رسائل فلسفی، چاپ دوم، تهران: حکمت.
18. ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم، (1363)، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
19. میرطاهری، سیده زهرا، (1391)، «تحلیل و بررسی جایگاه الم، لذت، حزن و بهجت در فیلسوفان مسلمان مبتنی بر آرای کندی، محمد زکریا رازی و ابن‌سینا»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد، تهران: دانشگاه علامه‌ طباطبایی.