بازخوانی انتقادی یک مناظره: نزاع آنسکوم و لوئیس در رد طبیعت‌گرایی خداناباورانه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری فلسفه معاصر دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

چکیده

سال 1948، مناظره‌ای مشهور میان سی. اس. لوئیس و الیزابت آنسکوم در انجمن سقراطی آکسفورد صورت می‌پذیرد. لوئیس در این جلسه استدلال می‌کند که مادی‌انگاریِ صرفِ طبیعت‌گراییِ خداناباورانه باطل است. در مقابل، آنسکوم سه نقد اساسی بر استدلال لوئیس می‌آورد: 1. نبود تمایز میان علل ناعقلانی و غیرعقلانی باور؛ 2. تهدید شک‌گرایی؛ 3. نبود تفکیک میان انواع تبیین‌های «کامل». اندیشه‌های لوئیس و آنسکوم از چند جهت درخور تأمل و بررسی است: 1. به‌رغم انتقاد درست آنسکوم، نبود تمایز میان علل ناعقلانی و غیرعقلانی، مشکل طبیعت‌گرایی را که همان استنباط باوری از دیگر باورهاست، حل نمی‌کند؛ 2. آنسکوم این گزاره را که «اگر طبیعت‌گرایی درست باشد، هیچ استدلال انسانی‌ای معتبر نیست»، تهدیدی شکاکانه برای معرفت می‌داند، حال‌آنکه این اشکال، به اصل استدلال لوئیس خللی وارد نمی‌سازد؛ 3. برخلاف ادعای آنسکوم، رویکرد حذفی به دیگر تبیین‌ها، نه پیامد اندیشه‌ی لوئیس، بلکه انگاره‌ی اصلی خود طبیعت‌گرایی است؛ 4. اینکه لوئیس اتفاقی‌بودن حالات ذهنی را به‌درستی تحلیل نمی‌کند، به ‌دلیل آن است که او ریشه و خاستگاه این حالات را غیرمادی می‌داند؛ 5. لوئیس منظورش از «امکان ندارد فرایندهای تکاملی، از مخلوقات بدون درک و فهم، مخلوقاتی ایجاد کنند که درک و فهم داشته باشند» را به‌خوبی تبیین نکرده است. به‌رغم نقاط قوت اندیشه‌های لوئیس و آنسکوم، ما معتقدیم هر دو دیدگاه نقاط ضعفی دارند و نیازمند اصلاح و تکمیل‌اند. با نگاهی تحلیلی، تطبیقی و انتقادی می‌توان به حذف، اصلاح و بازسازی نقاط ضعف دیدگاه‌های آنسکوم و لوئیس پرداخت.
 

کلیدواژه‌ها


1. Anscombe, G. E. M., (1981), Metaphysics and the Philosophy of Mind, Vol. 2 of The Collected Papers of G. E. M. Anscombe, Minneapolis: University of Minnesota Press.
 2. Aquinas, Thomas., (1956), On the Truth of the Catholic Faith: Summa Contra Gentiles, Book Two, Garden City, NY: Hanover House.
 3. Balfour, Arthur J., (1879), The Foundations of Belief, London: Macmillan.
 4. Beversluis, John., (1986), C. S. Lewis and the Search for Rational Religion, Grand Rapids, MI: Eerdmans.
 5. Descartes, René., (1958), Philosophical Writings, Selected and translated by Norman Kemp Smith, New York: Modern Library.
 6. Haldane, J. B. S., (1929), Possible Worlds and Other Essays, London: Chatto and Windus, Hasker, William. (1999) The Emergent Self. Ithaca, NY: Cornell University Press.
 7. Hume, David., (1978), A Treatise of Human Nature, Ed. P. H. Nidd itch. Oxford: Clarendon Press.
 8. Joad, C. E. M., (1933), Guide to Modern Thought, London: Faber.
 9. Joad, C. E. M., (1993), Grounding for the Metaphysics of Morals, Translated by James W. Ellington, Indianapolis: Hackett.
 10. Kant, Immanuel. (1961) A Critique of Pure Reason, Trans. Norman Kemp Smith. New York: St. Martin’s Press.
  11. Lewis, C. S., (1947), Miracles: A Preliminary Study. London: G. Bless.
 12. Lewis, C. S., (1965), “Is Theology Poetry?” In Screwtape Proposes a Toast, London: Collins.
 13. Lewis, C. S., (1967), “De Futilitate.” In: The Seeing Eye and Other Selected Essays from Christian Reflections, Walter Hooper (ed.), New York: Ballantine Books.
 14. Lewis, C. S., (1970), “Miracles.” In God in the Dock: Essays on Theology and Ethics, Walter Hooper (ed.) Grand Rapids, MI: Eerdmans.
 15. Lewis, C. S., (1970), “Religion without Dogma?” In God in the Dock: Essays on Theology and Ethics, Walter Hooper (ed.), Grand Rapids, MI: Eerdmans.
 16. Lewis, C. S., (1987), “On Living in an Atomic Age.” In Present Concerns, Walter Hooper (ed.), San Diego: Harcourt, Brace, Jovanovich.
 17. Lewis, C. S., (2001), Miracles: A Preliminary Study, San Francisco: HarperSanFrancisco.
 18. Lewis, C. S., (2004), The Collected Letters of C. S. Lewis, Volume 2, Walter Hooper (ed.), San Francisco: Harper San Francisco.
 19. Lewis, C. S., (2007), The Collected Letters of C. S. Lewis. Volume 3, Walter Hooper (ed.), San Francisco: Harper San Francisco.
 20. Plantinga, Alvin, (2011), Where the Conflict Really Lies: Science, Religion, and Naturalism, New York: Oxford University Press.
 21. Plantinga, Alvin, (2008), “Can Robots Think? Reply to Tooley’s Second Statement”, in Knowledge of God, Blackwell Publishing.
 22. Reppert, Victor., (2003), C. S. Lewis’s Dangerous Idea: In Defense of the Argument from Reason, Downers Grove, IL: InterVarsity Press.
23. Reppert, Victor., (2009), “The Argument from Reason.” In The Blackwell Companion to Natural Theology, William Lane Craig and J. P. Moreland (eds.), Oxford: Blackwell, pp. 344-90.
24. Wielenberg, Erik J. , (2008), God and the Reach of Reason: C. S. Lewis, David Hume, and Bertrand Russell, Cambridge University Press.