تبیین مفهوم زندگی و نقش آن در معناداری زندگی با تأکید بر دیدگاه‌های صدرالمتألهین شیرازی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران

2 دانشیار دانشگاه تهران

3 استاد و مدیرگروه فلسفه اخلاق دانشگاه تهران

چکیده

پاسخ به پرسش از معنای زندگی که ممکن است هر انسانی در دوران حیات خود بارها با آن مواجه شود نقشی اساسی و بی‌بدیل در نوع زیستن و انتخاب شیوه‌ای مناسب در زندگی انسان‌ها دارد. ارائه‌ی نظریه و دیدگاهی شایسته و درخور دفاع در باب «زندگی معنادار و مؤلفه‌های آن» یکی از دغدغه‌های اساسی بسیاری از فیلسوفان و اندیشمندان در چند دهه‌ی اخیر بوده است. دستیابی به پاسخی مناسب به این مسأله، متوقف بر درک حقیقت انسان و زندگی انسانی است. در این مقاله، با تبیین مفهوم و حقیقت زندگی انسانی بر اساس دیدگاه‌های صدرالمتألهین شیرازی، تأثیر تصویر دقیقی از «زندگی» در معناداری زندگی نشان داده می‌شود و از همین رهگذر به شاخصه‌های معناداری و بی‌معنایی زندگی پرداخته خواهد شد. صدرالمتألهین انسان را موجودی مرکب ـ به نحو ترکیب اتحادی ـ از نفس و بدن می‌داند. او حیات را در سه معنای عام، خاص و اخص به کار می‌برد. تمایز انسان از سایر موجودات در حیات اخص است که مبتنی بر ویژگی‌های انسان از جمله عقل و اراده می‌باشد و به همین دلیل معنای زندگی را باید در همین مرتبه جست‌وجو کرد.



کلیدواژه‌ها


 
1. قرآن کریم.
2. استیس، والتر تی، (1382)، «در بی معنایی معنا هست»، ترجمه اعظم پویا، نقد و نظر، شماره‌29و 30، بهار و تابستان، صص:108- 123.
3. اسدی، محمدرضا، (1386)، «مرگ از منظر ملاصدرا»، قبسات، شماره‌ی 46، زمستان، صص25-48.
4. ایگلتون، تری، (1396)، معنای زندگی، ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: نشر بان.
5. بیات، محمدرضا، (1394)، دین و معنای زندگی در فلسفه تحلیلی، چاپ دوم، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
6. تامسون، گرت، (1394)، معنای زندگی، ترجمه‌ی غزاله حجتی و امیرحسین خداپرست، تهران: نشر نگاه معاصر.
7. خلیلی، مصطفی، (1390)، «معنای زندگی از نگاه علامه طباطبایی»، فصلنامه‌ی اسراء، سال چهارم، شماره‌ی دوم، پیاپی دهم، زمستان، صص: 77 - 107.
8. دورانت، ویل، (1398)، درباره معنی زندگی، ترجمه‌ی شهاب‌الدین عباسی، چاپ بیست و پنجم، تهران: کتاب پارسه.
 
9. دهخدا، علی اکبر، (1373)، لغت‌نامه، ج 8، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
 
10. دهقانپور، علیرضا، (1393)، حکمت صدرایی و معنای زندگی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
 
11. شعیری، محمد بن محمد، (بی‌تا)، جامع الأخبار، نجف: مطبعه حیدریه.
 
12. شیروانی، علی،(1374)، ترجمه‌و شرح بدایه الحکمه، ج4، چاپ دوم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌علمیه قم.
 
13. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (ملاصدرا)، (1302)، مجموعه الرسائل التسعه، قم: مکتبه المصطفوی.
 
14. ـــــــ ، (1354)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
 
15. ـــــــ ، (1360)، أسرار الآیات و أنوار البینات، تصحیح محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
 
16. ـــــــ ، (1363)، مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 
17. ـــــــ ، (1366)، تفسیر القرآن الکریم، ج 1 - 7، چاپ دوم، قم: بیدار.
 
18. ـــــــ ، (1378)، المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه، تصحیح و مقدمه سیدمحمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
19. ـــــــ ،(1381)، کسر اصنام الجاهلیه، تصحیح و مقدمه محسن جهانگیری، تهران:بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
 
20. ـــــــ ، (1383)، شرح اصول کافی، تصحیح محمد خواجوی، ج 1 - 4، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 
21. ـــــــ ، (1386)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تحقیق سیدجلال‌الدین آشتیانی، ویرایش دوم، چاپ چهارم، قم: بوستان کتاب.
 
22. ـــــــ ،(1428)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج 1 - 9، چاپ دوم، قم: طلیعه نور.
 
23. ـــــــ ، بی‌تا، ایقاظ النائمین، تصحیح دکتر محسن مؤیدی، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 
24. صلواتی، عبدالله؛ خادمی، عین‌الله؛ پوراکبر، لیلا، (1397)، «تحلیل تکثر معنای زندگی در فلسفه‌ی ملاصدرا»، جستارهای فلسفه دین، سال هفتم، شماره اول، بهار و تابستان، صص: 67 - 90.
 
25. طباطبایی، محمدحسین، (1417)، نهایه الحکمه، چاپ چهاردهم، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
 
26. ـــــــ ، (1419)، بدایه الحکمه، چاپ شانزدهم، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
 
27. علیزمانی، امیرعباس، (1386)، «معنایِ معنای زندگی»، نامه‌ی حکمت، سال پنجم، شماره 1، بهار و تابستان، صص: 59 - 89.
 
28. قوانلو، فاطمه؛ ناجی اصفهانی، حامد و افشار کرمانی، عزیزالله، (1396)، «مرگ از نظر ملاصدرا در نگره تفسیر فلسفی تعابیر موت و نفس»، پژوهش دینی، شماره 35، پاییز و زمستان، صص: 107 - 120.
 
29. کاتینگهام، جان، (1393)، معنای زندگی، ترجمه‌ی امیرعباس علی‌زمانی و مریم دریانی اصل، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات حکمت.
 
30. کلینى، محمدبن‌‌یعقوب‌بن‌اسحاق، (1429)، الکافی، ج 1، قم: دار الحدیث.
 
31. متز، تدئوس، (1382)، «آثار جدید درباره معنای زندگی»، ترجمه‌ی محسن جوادی، نقد و نظر، شماره 29 و 30، بهار و تابستان، صص: 266 - 313.
 
32. مجلسی، محمدباقر، (1403)، بحار الانوار، ج 18 و 68، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
 
33. محمدی احمدآبادی، احمد، (1395)، «معناداری و بی‌معنایی زندگی»، حکمت اسلامی، سال سوم، شماره3، پاییز، صص: 155 - 177.
 
34. معین، محمد، (1360)، فرهنگ فارسی (متوسط)، ج 2، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه‌ انتشارات امیر کبیر.
 
35. نصری، عبدالله، (1395)، «تحلیل معنا در معنای زندگی»، ذهن، شماره‌ 67، پاییز، صص: 103 - 122.
 
36. هنفلینگ، اسوالد، (1397)، در جست‌وجوی معنا (چگونه زندگی کنیم؟)، ترجمه‌ی امیرحسین خداپرست و غزاله حجتی، چاپ سوم، تهران: نشر کرگدن.
 
37. یالوم، اروین، (1397)، روان‌درمانی اگزیستانسیال، ترجمه‌ی سپیده حبیب، چاپ یازدهم، تهران، نشر نی.
 
38. یانگ، جولیان، (1397)، فلسفه قاره‌ای و معنای زندگی، ترجمه بهنام خداپناه، چ.2، تهران: انتشارات حکمت.