کشف و شهود در مشرب عرفانی روزبهان بقلی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی (گرایش عرفانی) دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

چکیده

علوم مختلف مانند فلسفه، کلام، حکمت و عرفان همه در جستجوی راهی برای دست‌یابی به معرفت الهی هستند، اما آن چه عرفان را از آن‌ها متمایز می‌کند؛ استفاده از روش کشف و شهود به عنوان ابزار به کارگرفته شده، برای رسیدن به مقصد نهایی عارف است.، روزبهان بقلی عارفی است که تجارب عرفانی خود را به طور مستقل در کتابی به نام کشف الاسرار به تفصیل بیان کرده است و این کتاب از این جهت منحصر به فرد است. او بیش‌تر از عارفان دیگر بر کشش و جذبۀ الهی و کمتر از دیگر عارفان بر کوشش تأکید دارد. علاوه بر موضوعات بحث برانگیزی که در کشف الاسرار خود بیان می‌کند، دیدگاه او در مورد مسئلۀ کشف و شهود نیز قابل توجه است. در این مقاله مبانی نظری و دیدگاه روزبهان در مورد کشف و شهود بررسی شده است. تقسیم بندی مکاشفه توسط روزبهان به سه دستۀ مکاشفۀ ذات و صفات و افعال الهی و مصادیق و نشانه‌های آن و پس از آن طرح مبحث مشاهده و مقدمات و نتایج آن از مهم‌ترین مسایل مطرح در این تحقیق است. هم چنین مقولۀ رؤیت خداوند از دیدگاه روزبهان مورد توجه قرار گرفته و ابزارهای رؤیت یعنی روح و قلب و نفس و سرّ و سرّ السرّ و محل رؤیت هر یک از آن‌ها مطرح شده است.

کلیدواژه‌ها


۱. قرآن کریم، ترجمه‌ی مهدی الهی قمشه‌ای.
۲. ابن‌عربی، محمدبن‌علی، (1366)، فصوص الحکم، تصحیح ابوالعلاء عفیفی، تهران: الزهرا.
۳. ابن‌منظور، محمودبن‌مکرم، (1408 ه.ق)، لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
۴. ارنست، کارل، (1383)، روزبهان بقلی، ترجمه‌ی کورس دیو‌سالار، تهران: انتشارات امیر‌کبیر.
۵. آملی، حیدربن‌علی، (1375)، مقدمه کتاب نص النصوص در شرح فصوص‌الحکم، ترجمه‌ی محمدرضا جوزی، تهران: روزنه.
۶. انصاری، عبدالله‌بن‌محمد، (1381)، منازل السائرین، ترجمه و شرح روان فرهادی، تهران: مولی.
۷. ایجی، عضدالدین، (1325)، شرح المواقف، قم: منشورات الشریف الرضی.
۸. راغب اصفهانی، (1375)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داوودی، قم: ذوی القربی.
۹. رضی، محمدبن‌حسین، (1379)، نهج البلاغه، ترجمه‌ی محمد دشتی، قم : مشهور.
۱۰. روزبهان بقلی، ابی‌نصر، (1366)، عبهر العاشقین، تصحیح و مقدمه‌ی فارسی هانری کربن و محمد معین، تهران: منوچهری.
۱۱. ____، (1393)، کشف‌الاسرار و مکاشفات الانوار، تصحیح و ترجمه مریم حسینی، تهران: سخن.
۱۲. ____ ، (1426ه.ق)، مشرب الارواح، تصحیح کیالی عاصم ابراهیم، بیروت: نشر دارالکتب العلیه.
۱۳. ____ ، (1382)، شرح شطحیات، تصحیح هانری کربن، تهران: طهوری.
۱۴. سراج طوسی، ابونصر، (1380ه. ق.)، اللمع فی التصوف، مصر: دارالکتب الحدیثه.
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، (1390)، تفسیر المیزان، ج 8، ترجمه‌ی سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
۱۶. طریحی، فخرالدین، (1375)، مجمع البحرین، ج 1، به کوشش احمد حسینی، تهران: مکتب المرتضوی.
۱۷. غزالی، ابوحامد محمد، (1421ه. ق.)، احیاء علوم الدین، ج 3، بیروت: المطبعه المصریه.
۱۸. قشیری، عبدالکریم‌بن‌هوازن، (1374)، رساله‌ی قشیریه، ترجمه‌ی حسن‌بن‌احمد عثمانی، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
۱۹. قیصری، داوود، (1375)، شرح فصوص‌الحکم، تحقیق سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
۲۰. کاشانی، عبدالرزاق، (1370)، اصطلاحات الصوفیه، قم: طبع بیدار.
۲۱. کاشانی، عزالدین محمدبن‌علی، (1388)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال‌الدین همایی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
۲۲. کلینی، ابویعقوب محمد، (1348)، اصول کافی، ترجمه و شرح سید قاسم رسولی، تهران: انتشارات مسجد چهارده معصوم.
۲۳. میرباقری‌فرد، سید علی‌اصغر، (1391)، «عرفان عملی و نظری یا سنت اول و دوم عرفانی؟»، گوهر گویا، شماره‌ی 22، تابستان، صص ۶۵-۸۶.
۲۴. هجویری، علی‌بن‌عثمان، (1386)، کشف المحجوب، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سروش.