مفهوم خدا در اثولوجیا با تأثیرپذیری از اندیشه ارسطو

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه پیام نور

چکیده

چیستی و بحث مفهوم خدا از بحث‌های مهم خداشناسی فلسفی است. در تاریخ فلسفه خدا با وجود و علت و خیر و عقل تبیین شده است. وجود با فعل و علت بودن همراه است اثولوجیا در تبیین چیستی خدا در میمر پنجم، با وجود خدا آغاز می‌کند. اما از نور و روشنایی نیز برای تبیین بهتر خدا بهره گرفته است در تبیین وجود او، صفات دیگر ازجمله علت وجود‌بخش بودن و علت اندیشه نیز می‌آید. باتوجه به نسبتی که میان فعلیت و علت با وجود هست و باتوجه به اینکه خدا در اثولوجیا با بحث وجود مطرح شده مسئله ما این است آیا می‌توان گفت خدای اثولوجیا خدای وجودی و قابل بیان است و در این زمینه متأثر از نگاه ارسطویی است؟ برای بررسی این مسئله پرسش‌هایی مطرح می‌شود که وجود به چه معناست چه دلایلی برای اطلاق فعل و علت به وجود در مبحث خداوند در اثولوجیا است؟ نسبت وجود و فعلیت و علیت چگونه تبیین می‌شود؟آیا می‌توان نور را نیز وجودی تفسیر کرد و نورالانوار بودن را در راستای وجود بودن خداوند تلقی کرد؟ در اثولوجیا وجود و فعل و نور یکی هستند و همه به‌عنوان مبدأ و منشأ موجودات لحاظ شده‌اند خدای اثولوجیا وجودی است که جوهر نیست و فعلی است که صورت نیست و از این حیث با ارسطو متفاوت می‌شود؛ اما چون علت‌العلل است و با نظر به خود ایجاد می‌کند متأثر از ارسطو است. در ذیل بطور مفصل درباره آن بحث می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


. ارسطو (۱۳۹۲)، ترغیب به فلسفه؛ درباره‌ی فلسفه و پاره‌ای ازآثار گم‌شده‌ی دیگر، ترجمه‌ مجتبی درایتی، حمیدرضا محبوبی آرانی، تهران: انتشارت دانشگاه تهران.
۲. ارسطو ( ۱۳۸۴)، متافیزیک، ترجمه‌ی شرف الدین خراسانی، چ۳، تهران: انتشارات حکمت.
۳. افلاطون )۱۳۸۲(، مجموعه آثار، ترجمه محمدحسن لطفی، ج۲، تهران: خوارزمی.
۴. انتظام، سید محمد (۱۳۸۷)، اثولوجیا و حکمت متعالیه صدرالمتألهین، پایان‌نامه‌ی دکتری، قم: دانشگاه قم.
۵. توازیانی، زهره (۱۳۸۷)، «عناصر افلوطینی در اندیشه‌ی ابن‌سینا در تبیین بعضی از صفات علت اولی»، حکمت سینوی، سال دوازدهم. صص: ۵۲-۷۴.
۶. حکمت، نصرالله (۱۳۸۹)، متافیزیک ابن‌سینا، تهران: الهام.
۷. فارابی، ابونصر (۱۹۸۶)، الحروف، مقدمه و تحقیق محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق.
۸. فلوطین (۱۴۱۳)، افلوطین عند العرب، محقق عبدالرحمن بدوی، الطبعه الثالثه، قم: انتشارات بیدار.
۹. فلوطین (۱۳۷۸)، اثولوجیا، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
۱۰. قوام‌صفری، مهدی )۱۳۷۲(، «جایگاه الهیات در طبقه‌بندی ارسطو از علم»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره ۱۴۸و۱۴۹. صص: ۱۲۵-۱۴۸.
۱۱. کندی )۱۳۸۷(، مجموعه رسائل کندی، محمود یوسف‌ثانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
12. Adamson, Peter, (2002),The Arabic Plotinus, A Philosophical Study of the Theology of Aristotle, London: Duckworth.
13. ____________, (2002), “ Before Essence and Existence: Al-Kindis Conception of Being”, Journal of the History of Philosophy, Volume 40, Number3, July, pp. 297-312.
14. Bradshaw David, (1999), “Neoplatonic Origins of the Act of Being”, The Review of Metaphysics, Vol.53. No. 2, pp 383-401.
15. Brentano, Franz, (1975), On Several Senses of Being in Aristotle, Ed& trans. Rolf George, University of California Press.
16. Koninck, (1994),“Thomas de, Aristotle on God as Thought Thinking Itself”, The Review of Metaphysics, Vol. 47, No. 3, pp. 471-515.
17. Rist, john M., (1973), “The one of Plotinus and the God of Aristotle”, The Review of Metaphysics, Vol.27, no. 1, 75-87.
18. Stephen Menn, (1992), “Aristotle and Plato on God as Nous as the Good”, The Review of Metaphysics, Vol. 45. No. 3. Pp. 543-573.
19. Taylor, Richard C., (1998), “Aquinas, the Plotiniana Arabica and the Metaphysics of Being and Actuality”, Journal of the History of Ideas, Vol. 59, No. 2, pp. 217-239.
20. Wolfson, H.A., (1952), “Albinus and Plotinus on Divine Attributes”, Harvard Theological Review, Vol 45. Issue 02. Pp 115-130.