ایمان عارفانه از منظر مولانا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

 ایمان در لغت به معنی تصدیق است، اما در اصطلاح حکما و متکلمان مسلمان به معانی مختلفی ازجمله اقرار زبانی و معرفت فلسفی به‌کار رفته است. مولانا جلال‌الدین محمد بلخی معرفت نظری و فلسفی را طریقه‌ی کامل و شایسته‌ای برای شناخت خدا و حصول ایمان دینی نمی‌داند. ازنظر او تنها از راه حکمت ذوقی و شهودی می‌توان رابطه‌ای وجودی و مستقیم با خداوند برقرار کرد و به ایمانی عارفانه و شاهدانه نائل آمد. در پژوهش پیش رو کوشیده‌ایم تا عمدتاً با استناد به مثنوی معنوی، دیدگاه مولانا درباره‌ی ماهیت ایمان و شرایط تحقق آن و برخی از ویژگی‌های مهم ایمان عارفانه‌ی موردنظر او را تبیین و بررسی کنیم و در ضمن، روشن کنیم که ایمان عارفانه ازنظر مولانا، با ایمان مرسوم در نزد متکلمان و فیلسوفان مسلمان چه تفاوت‌هایی دارد. ازمنظر مولانا، ایمان حقیقتی قلبی و تجربه‌ای شهودی است که خاستگاه آن معرفت فطری انسان‌ها به خداست. اختیاری‌بودن فعل ایمان و ظرف ایمان که سرای دنیا و دار تکلیف و اختیار آدمی است و همچنین مراتب‌داشتن ایمان و تحول‌آفرینی آن، براساس همین معرفت تبیین می‌شود.

کلیدواژه‌ها


 
1. قرآن کریم، ترجمه‌ی محمدمهدی فولادوند.
2. بدخشان، نعمت‌الله، (1388)، تدوین نظریه‌ی فطری ایمان و تأملی بر پیامدهای تربیتی آن، شیراز: دانشکده‌ی علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شیراز.
3. بلخی، جلال‌الدین محمد، (بی‌تا)، کلیات دیوان شمس تبریزی، با مقدمه و تصحیح محمد عباسی، تهران: نشر طلوع.
4. زرین‌کوب، عبدالحسین، (1380)، میراث صوفیه، چاپ دهم، تهران: امیرکبیر.
5. زمانی، کریم، (1374 )، شرح جامع مثنوی، ج1، چاپ دوم، تهران: مؤسسه‌ اطلاعات.
6. _______، (1374)، ___________، ج2، چاپ دوم، تهران: مؤسسه اطلاعات.
7. _______، (1374)، ___________، ج3، تهران: مؤسسه اطلاعات.
8. _______، (1375)، ___________، ج4، تهران: مؤسسه اطلاعات.
9. _______، (1376)، ___________، ج5، تهران: مؤسسه اطلاعات.
10. _______، (1378) ___________، ج6، تهران: مؤسسه اطلاعات.
11. _______، (1385)، میناگر عشق، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
12. شهرستانی، عبدالکریم، (1410)، الملل و النحل، تحقیق عبدالامیر علی مهنا و علی‌حسن فاعور، بیروت: دارالمعرفه.
13. شیخ مفید، (بی‌تا)، تصحیح الاعتقاد (مجموعه‌ی آثار، ج5)، قم: انتشارات کنگره بزرگداشت شیخ مفید.
14. فروزانفر، بدیع‌الزمان، (بی‌تا)، شرح مثنوی شریف، ج2، تهران: انتشارات زوار.
15. لاهیجی، شمس‌الدین محمد، (1371)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه، تصحیح و تعلیقات خالقی و کرباسی، تهران: انتشارات زوار.
16. مطهری، مرتضی، (1371)، مجموعه‌ی آثار ج6، تهران: انتشارات صدرا.
17. مکدرموت، مارتین، (1372)، اندیشه‌های کلامی شیخ مفید، ترجمه‌ی احمد آرام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
18. همایی، جلال‌الدین، (1366)، مولوی‌نامه، ج2، چاپ ششم، تهران: مؤسسه‌ نشر هما.