کارکردهای قاعده‌ی «تحقق مفاهیم گوناگون به وجود واحد» در فلسفه‌ی ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه یاسوج.

چکیده

از مبانی تأثیرگذار در حکمت صدرایی، «تحقق مفاهیم گوناگون به وجود واحد» است که با وجود پژوهش‌های فراوان ازسوی صدراپژوهان، به نقش و جایگاه آن پرداخته نشده است. پژوهش حاضر حاکی از آن است که بسیاری از نوآوری‌های فلسفی ملاصدرا در گروی فهمِ دقیقِ جایگاه قاعده‌ی «تحقق مفاهیم گوناگون به وجود واحد» است. به‌کارگیری این قاعده ازسوی ملاصدرا و ارائه‌ی دیدگاه نوین و نقد آرای پیشنیان در مسائلی چون رابطه عاقل و معقول، ترکیب اتحادی، اصالت وجود و ماهیت، تبیین ملاکِ حمل شایع صناعی، رابطه‌ی نفس و قوا و رابطه‌ی اسما و صفات با ذات الهی، از یافته‌های این پژوهش است که به تفصیل بدان اشاره می­شود. روش پژوهش در این مقاله، توصیفی-تحلیلی است که با مراجعه و استفاده از منابع اصلی صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها


۱. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1380)، قواعد کلّی فلسفی در فلسفه اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
۲. _________________، (1381)، اسما و صفات حق، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
۳. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، (1379)، التعلیقات، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ علمیه قم.
۴. _______________، (1403)، الشفاء (المنطق)، قم: مکتبه آیت الله مرعشى نجفی.
۵. _______________، (1404)، الشفاء (الالهیات)، قم: مکتبه‌ آیت الله مرعشى نجفی.
۶. اسماعیلی، مسعود، (1389)، معقول ثانی فلسفی در فلسفه اسلامی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
۷. آشتیانى، سید جلال‏الدین، (1381)، شرح بر زاد المسافر، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
۸. آل یاسین، جعفر، (1405)، الفارابى فى حدوده و رسومه، بیروت: عالم الکتب.
۹. جوادی‌آملی، عبدالله، (1382)، رحیق مختوم، قم: مرکز نشر اسراء.
۱۰. حلّی، حسن بن یوسف، (1427)، کشف المراد، تصحیح حسن‌زاده آملی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
۱۱. رازی، فخرالدین، (1976)، لوامع البینات شرح السماء الله تعالی و الصفات [اسما الله الحسنی للرازی]، مقدمه و تعلیق عبدالرئوف سعد، مصر: مکتب الکلیات الأزهریه.
۱۲. رازى، قطب‌الدین، (1375)، المحاکمات بین شرحى الاشارات، قم: نشر البلاغه.
۱۳. زنوزی، ملاعبدالله، (1381)، المعات الهیّه، تهران: مؤسسه‌ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
۱۴. سبزواری، ملاهادی، (1375)، شرح الاسماء، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: دانشگاه تهران.
۱۵. ___________، (1388)، تعلیقه بر الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، قم: بوستان کتاب.
۱۶. سهروردی، شهاب‌الدین، (1375)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران: مؤسسه‌ مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
۱۷. شهرزورى، شمس‌الدین، (1372)، شرح حکمه‌ی الاشراق، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، (1377)، بدایه الحکمه، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
۱۹. _________________، (1386)، نهایه الحکمه، به همراه تعلیقات غلامرضا فیاضی، قم: انتشارات مؤسسه­ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
۲۰. طوسى، نصیرالدین، (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، قم: نشر البلاغه.
۲۱. علیزاده، بیوک، (1387)، تصحیح، تحقیق و مقدمه بر رسالة فی اتحاد العاقل و المعقول، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۲. فیاضی، غلامرضا، (1387)، هستی و چیستی در مکتب صدرایی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
۲۳. _________، (1389)، علم‌النفس فلسفی، قم: انتشارات مؤسسه‌ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
۲۴. مطهری، مرتضی، (1386)، مجموعه آثار شهید مرتضی مطهری، تهران: صدرا.
۲۵. ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم، (1387)، سه رسائل فلسفى، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
۲۶. _______________، (1388)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، قم: بوستان کتاب.
۲۷. ______________، (1422)، شرح الهدایه الاثیریه، بیروت: مؤسسه التاریخ العربى.
۲۸. ______________، (1981)، الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه، ج9، بیروت: دار احیاء التراث.
۲۹. نراقى، ملامهدى، (1369)، أنیس الموحدین، تهران: انتشارات الزهراء.
۳۰. یزدان‌پناه، یدالله، (1388)، مبانی و اصول عرفان نظری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
۳۱. __________، (1389)، حکمت اشراق، تحقیق و نگارش مهدی علی­پور، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
32. Ryle, Gilbert, (1980), The Concept of Mind, England: Penguin Books.