مقایسه‌ی جوهر از دیدگاه ابن‌سینا و بارکلی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکترای دانشگاه آزاد واحد نجف آباد

3 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد واحد نجف آباد / دبیر آموزش و پرورش

چکیده

از مسائل و مباحث مهم فلسفی که قدمتی بیش از دوهزار سال دارد و از آغاز پیدایش حکمت در یونان باستان مورد بحث بوده است مسأله‌ی جوهر است، اما سرنوشت جوهر در حکمت سینوی به برکت تمایز وجود و ماهیت دگرگون شده و یک‌باره راه خود را از وجود جدا کرده است.
ابن‌سینا مقسم جوهر و عرض را ماهیت اشیاء دانسته و مقولات ارسطویی را بر ماهیت اشیای موجود تطبیق داده است. نوشتار حاضر باتوجه به جایگاه و اهمیت بحث جوهر در تفکر ابن‌سینا و بارکلی با رویکردی مسأله‌محور، به بررسی ابعاد و زوایای مختلف این مقوله در حکمت سینوی و بار کلی می‌پردازد.بدین‌ترتیب کاوش از چیستی و تطوّر معرفتی جوهر، مقسم جوهر و اعراض، چگونگی حصر تقسیمات جوهر و موضع ابن‌سینا و بار کلی در باب جوهریت واجب تعالی، مهمترین مسائلی است که در این نوشتار مورد پژوهش قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


1. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، (1360)، دانشنامه علایی، تصحیح احمد خراسانی، تهران: کتابخانه فارابی.
2. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1364الف)، النجاة (بخش الهیات)، تهران: مکتبه المرتضویه.
3. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1364ب)، النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، ویرایش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
4. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1403)، الاشارات و التنبیهات، تهران: دفتر نشر الکتاب، مطبعه آرمان.
5. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1385)، الاشارات و التنبیهات، نگارش حسن ملک‌شاهی، تهران: سروش.
6. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1405)، الشفا، منطق، قم: منشورات مکتبه آیه‌الله مرعشی نجفی.
7. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1371)، المباحثات، تحقیق محسن بیدارفر، قم: انتشارات بیدار.
8. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1400)، رسائل ابن‌سینا، رساله الحدود، قم: انتشارات بیدار. 
9. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1411)، التعلیقات، تحقیق دکتر عبدالرحمن بدوی، مرکز النشر، مکتب الاعلام الاسلامی.
10. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1387)، الهیات من کتاب الشفا، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
11. ــــــــــــــــــــــــــــ، ( ۱۴۰۴ـ ۱۴۰۶الف)، الشفاء، المنطق‌، ج:‌ ۱، فن‌ 1و۲، چاپ‌ ابراهیم‌ مدکور و دیگران‌، چاپ‌ افست‌ قم.
12. ــــــــــــــــــــــــــــ، ( ۱۴۰۴ـ۱۴۰۶ب)، الشفاء، الالهیات، ج:‌ ۱، چاپ‌ ابراهیم‌ مدکور و دیگران‌، چاپ‌ افست‌ قم.‌
13. ابن‌رشد، محمد بن احمد، (1377)، تفسیر مابعدالطبیعه ارسطو، تهران: حکمت.
14. بدوی، عبدالرحمن، (1427)، موسوعه الفلسفه، منشورات ذوی القربی، بی‌نا، بی‌جا.
15. تهانوی، محمد اعلی بن علی، (1996)، موسوعه کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
16. دنسی، جاناتان، (1375)، مقدمه‌ای بر برکلی، ترجمه حسن لطفی، تهران: انتشارات فکر روز.
17. جوادی آملی، عبد الله، (1393)، رحیق مختوم، ج: 4، تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، قم: نشر اسراء.
18. طوسی، نصیرالدین محمد بن حسن، (1361)، اساس الاقتباس، مصحح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
19. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1374)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج: 4، چاپ پنجم، تهران: انتشارات صدرا.
20. سجادی، جعفر، (1375)، فرهنگ علوم فلسفی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
21. شهرستانی، محمد، (1383)، مصارعه الفلاسفه، ضمن مصارع المصارع، تحقیق ویلفرد مادلونغ، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل.
22. محمدحسین، بن خلف تبریزی، (1357)، متخلص به برهان قاطع، ج: 2، تهران: انتشارات امیرکبیر.
23. محمد عبد الطیف السبکی و محمد محی الدین، (بی‌تا)، المختار من الصحاح، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
24. مصباح یزدی، محمدتقی، (1391)، شرح اسفار، ج: 1، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
25. کاپلستون، فردریک چارلز، (1388)، اعلم، ج: 5، امیر جلالدین، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
26. Berkeley, George., (1947), "A New Theory of Vision and other Select Philosophical Writings", Principales of Human Knowledge and Three Dialogues, with an introduction by A.D Lindsay, London:  E.L.    
27. ______________, (1952), Philosophical Writings, Seleted and edited by T.E. Jessop, London.
 28. ______________, (1945), Immaterialism: A Commentary on His Treatise concerning the Principles of Human Knowledge, London.