عقلانیت ازنظر آگوستین و ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری فلسفه دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد دانشگاه تربیت مدرس تهران

3 استاد فلسفه دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

قدیس آگوستین(354-430 م) از بزرگان الهیات مسیحی در غرب و ملاصدرا(1571-1641 م) از متفکران فلسفه‌ی اسلامی در شرق، گرچه در دو زمینه‌ی فکری مختلف اندیشیده و به تعاریف مختلفی از عقلانیت دست یافته‌اند، اما هر دو درمقام تعیین مصداق،عقلانیت را اصطلاحی جامع با کاربردی تشکیکی دانسته‌اند که در سطوح مختلفی از یقین، تأمین‌کننده‌ی اعتبار علوم کاربردی، نظری و مکاشفه‌ای است. طی این مقاله به بررسی تعاریف مختلف آگوستین و ملاصدرا از عقلانیت پرداخته و ضمناً نشان خواهیم داد سه محور مشترک در تبیین این دو اندیشمند از عقلانیت بشری عبارت‌اند از: «دوسویه‌دانستن فرآیند ادراک»، «تبیین فرآیند ادراک بر مبنای مشاهده» و «تشکیکی‌بودن معنای تعقل». البته برخلاف آگوستین که نقشی بنیادین و جهت‌دهنده برای اراده و عشق در فرآیند تعقل قائل می‌شود، ملاصدرا اولاً حرفی از عشق به‌میان نمی‌آورد، ثانیاً اراده را نیز تابعی از تعقل و فرع بر آن می‌داند.

کلیدواژه‌ها


1. کتاب مقدس،(1895)، لندن: ترجمه‌ی قدیم.
2. آگوستین قدیس، (1379)، اعترافات قدیس آگوستین، ترجمه‌ی سایه میثمی، تهران: دفتر نشر و پژوهش سهروردی.
3. پورسینا، زهرا (میترا)، (1385)، تأثیر گناه بر معرفت با تکیه بر آرای آگوستین قدیس، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
4. شیرازی، صدرالدین محمد (1360)، اسرار الآیات،مقدمه و تصحیح: محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
5. ـــــــــــــــــــــــــ، (1366)، تفسیر القران الکریم، جلد 1-7، قم: انتشارات بیدار.
6. ــــــــــــــــــــــــــ، (1410)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، جلد 1-9، چاپ چهارم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
7. ـــــــــــــــــــــــــ، (1387)، سه رساله‌ی فلسفی، مقدمه، تصحیح و تعلیق: سید جلال‌الدین آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات اسلام، چاپ سوم.
8. ـــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۸۲)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح و مقدمه‌ی مصطفی محقق داماد، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
9. ـــــــــــــــــــــــــ، (1420)،  المبدأ و المعاد، بیروت: دارالهادی.
10. محمودکلایه، زهرا، (1393)، «تبیین نظریه‌ی اشراق در آگوستین با تکیه بر دیدگاه ژیلسون»، مجله‌ی حکمت و فلسفه، شماره 40، صص 145-164.
11. Augustine, Saint, )1957(, Against the Academicians, Translated by Garvey, Mary Patricia., Marquette University Press.
12.ـــــــــــــــــــــــــ , (1952), "Confessions", Translated by Edward Bouverie Pusey, in Great Books of the Western World, Robert Maynard Hutchins(ed), William Benton, United States of America: Encyclopedia Britanica, INC., a.
13. _______________, (1948), "Divine Providence and the Problem of Evil", in The Fathers of the Church, v. 5, Translated by Robert P. Russell, O.S.A., New York, Cima Publishing Co., Inc.
14. _______________, (2002), "Eighty-Tree Different Questions", in The Fathers of the Church, v. 70, Translated by David L. Mosher, The Catholic University of America Press, Washington, D.C., a.
15. ______________, (1959), Of True Religion, Translated by J.H.S Burleigh, Introduction by Louis O. Mink, Chicago: Hemry Regnery Company
16. ______________, (1993), On Free Choice of the Will, Translated by Thomas Williams, Indianapolis, Cambridge: Hackett Publishing Company
17. ______________, (1984), "On the Spirit and the Letter", translated by P. Holmes, in Basic Writings of Saint Augustine, Edited by Whitny J. Oates, New York: Random House Publisher, v. 1.
18. ______________, (1910), Soliloquies, Translated by Rose Elizabet Cleveland, Boston.
19.______________, (1952), "The city of God", Translated by Marcus Dods, in Great Books of the Western World, Robert Maynard Hutchins(ed), William Benton, United States of America: Encyclopedia Britanica, INC., b.
20. ______________, (2002), On the Trinity, (Books 8-15), Edited by Gareth B. Mattews, Translated by Stephen Mc Kenna, Cambridge University Press, First Published, b.
21. Bourke, Vernon J., (1983), The Essential Augustine, Hackett Publishing Company, Fourth Printing
22. Copleston, Frederick, (1993), A History of Philosophy, v. II, Doubleday, New York, London, Toronto, Sydney, Auckland.
 
23. Dewey, J. Hoitenga, (1991), Faith and Reason from Plato to Plantinga: State University of New York Press.
24. Fitzgerald, Allan D., (ed.) (1999), Augustine through the Ages, An Encyclopedia, O.S.A.
25. Gilson, Ettiene, (1960), The Christian Philosophy of Saint Augustine, Translated by L. E. M. Lynch, New York: Random House.
26. Markus, R. A., (1967), The Encyclopedia of Philosophy, Paul Edwards(ed.)Macmillan Publishing Co., JNC. & The Free Press, New York: Collier Macmillan Publishers.
27. Nash, Ronald H., (1969), The Light of the Mind: St. Augustine’s Theory of Knowledge, The University Press of Kentucky.
28. Rist, John, (2001), Faith and Reason, in The Cambridge Companion to Augustine, Edited by Eleonor Stump and Norman Kretzmann, Cambridge, UK; New York: Cambridge University Press.