بررسی آموزه‌های بنیادین انسجام‌بخش در منظومه‌ی فکری ارسطو

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد فلسفه دانشگاه شیراز

2 استاد فلسفه و ریاست دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز

3 دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

ارسطو به دانش‌های متعددی پرداخته و آن‌ها را طبقه‌بندی کرده است. اگرچه موضوع و روش این دانش‌ها متفاوت است، بااین‌وجود، در سراسر آن‌ها به تعدادی نظریات و آموزه‌های فراگیر برخورد می‌کنیم. برخی از محوری‌ترین آموزه‌های ارسطویی عبارت‌اند از: ماهیت، حمل‌پذیرها، مقولات، تعریف، استدلال، رئالیسم، طبع‌گرایی و... . این آموزه‌های بنیادین چونان یک شاکله‌ی ذهنی، همواره در هر پژوهش علمی حضور دارند و همین سبب شده تا خروجی این پژوهش‌ها از هم بیگانه نباشند، بلکه ارتباطی شبکه‌مانند میان آن‌ها برقرار شود و منظومه‌ی فکری منسجمی حاصل شود. با گذشت زمان و مطرح‌شدن نظریات گوناگون در فلسفه و علوم که احیاناً در تقابل با نظریات محوری ارسطو قرار می‌گیرند، نظام‌های فکری دیگری به‌وجود می‌آیند که هر یک برساخته از شبکه‌ی درهم‌تنیده‌ای از معارف هستند؛ به‌گونه‌ای که به‌راحتی نمی‌توان دانشی را از یک منظومه‌ی فکری خارج نموده یا در منظومه‌ی فکری دیگری داخل نمود. حذف ماهیت و تأثیرات آن بر فلسفه و منطق صدرایی، نمونه‌ای از این تحولات است که مدّعای جهان‌شمولی برخی دانش‌ها مانند منطق و متافیزیک ارسطویی را متزلزل می‌سازد.

کلیدواژه‌ها


1. ارسطو، (1394)، متافیزیک، ترجمه بر پایه‌ی متن یونانی از شرف‌الدین خراسانی، چاپ هفتم، تهران: حکمت.
2. ـــــــ، (1378)، سماع طبیعی (فیزیک)، ترجمه‌ی محمدحسن لطفی تبریزی، تهران: طرح نو.
3. ـــــــ، (1378) ،منطق ارسطو (اُرگانون)، ترجمه‌ی میر شمس‌الدین ادیب سلطانی، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات نگاه.
4. استیس، والتر ترنس، (1390)، دین و نگرش نوین، ترجمه‌ی احمدرضا جلیلی، (ویرایش جدید)، تهران: حکمت.
5. امینی نژاد، علی، (1390)، تقریر دروس نهایه الحکمه، سال تحصیلی ۸۹-۹۰.
6. جوادی آملی، عبدالله، (1386)، سرچشمه‌ی اندیشه، محقق: عباس رحیمیان، چاپ پنجم، قم: اسراء.
7.ـــــــــــــ، (1386)، رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه، به کوشش حمید پارسانیا، چاپ سوم، قم، اسراء.
8. شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، (1391)، التنقیح فی علم المنطق، به اشراف سید محمد خامنه‌ای، تصحیح و تحقیق غلامرضا یاسی پور، با مقدمه‌ی احد فرامرز قراملکی، چاپ دوم، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
9. طوسی، محمد بن محمد (خواجه‌نصیرالدین)، (۱۳۶۱)، اساس الاقتباس، به تصحیح مدرس رضوی، چاپ سوم، تهران: دانشگاه تهران.
10. عظیمی، مهدی، (1393)، ماهیت منطق و منطق ماهیت: تحریر و تحلیل شروح فخرالدین رازی و نصیرالدین طوسی بر نهج‌های یکم و دوم منطق اشارات ابن‌سینا، قم: حکمت اسلامی.
11. عظیمی، مهدی؛ فرامرز قراملکی، احد، (1391) «تاریخ تحوّل کلیات خمس: ارسطو، فرفوریوس، فارابی، ابن‌سینا»، مجله‌ی فلسفه و کلام اسلامی، شماره‌ی یکم، صص 87-121.
12. کاکایی، قاسم، (۱۳۸۴)، «عرض ذاتی به‌عنوان معیار تمایز علوم»، مجله علوم انسانی دانشگاه سمنان، شماره ۱۰، صص 71-96.
13. مطهری، مرتضی، (1374)، مجموعه‌ی آثار، تهران: صدرا.
14. مظفر، محمدرضا، (1384)، منطق، ترجمه‌ی علی شیروانی، پاورقی: غلامرضا فیاضی و محسن غرویان، قم: دارالعلم.
15. Aristotle, )2014(, The Complete Works of Aristotle, The Revised Oxford Translation, One-Volume Digital Edition, Edited by Jonathan Barnes, USA: Princeton University Press.
16. Barnes, J., )2001), Aristotle (Very Short Introductions), USA: Oxford University Press.
17. Jaeger, W., (1968), Aristotle- Fundamentals of the Historyof his Development, second edition, London: Clarendon Press.
18. Ross, S. D., (2005), Aristotle, with an Introduction by John L. Ackrill, sixth edition, London and Newyork: Routledge.