سهم صور خیال، اراده و عقل در حصول مفهوم عقلی با تکیه بر فلسفه‌ی نفس ارسطو

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد فلسفه دانشگاه تهران

2 استاد گروه فلسفه دانشگاه تهران

چکیده

تبارشناسی و فهم دقیق آرای بسیاری از فیلسوفان در باب ادراکات، بدون توجه به نظریه‌ی عقل ارسطو، به‌خصوص در باب چگونگی حصول مفهوم عقلی، ممکن نیست. این نوشتار در تلاش است با تکیه بر بازخوانی متن آثار ارسطو و نیز محورقراردادن نفس­شناسی ارسطو، تفسیری نو از مسأله ارائه کند: الف) مفهوم عقلی حاصلِ دستگاه شناختی انسان است نه قوه‌ی عاقله‌ی محض؛ ب) در این دستگاه، عامل فعلیت‌بخشِ معقولاتِ بالقوه نه عقل بیرونی است نه عقل درونی محض، بلکه هریک از بخش‌های مختلف دستگاه شناختیِ انسان (حس، خیال، اراده و عقل) به‌نحوی در بالفعل‌شدن معقول بالقوه نقش دارند؛ ج) فرایند شکل‌گیری ادراکات از الگوی طولی واحدی پیروی نمی­کند، بلکه کارکردهای بخش‌های مختلف دستگاه شناختی درهم ‌تنیده‌اند، به‌طوری‌که نمی‌توان مرز مشخصی میان قوای حسی، خیالی و عقلی و نیز میان کارکرد‌هایشان ترسیم کرد. از منظر ارسطو، با همان ادراکی که شیء جزئی محسوس را درمی‌یابیم، ذات کلی و خالص آن را نیز درمی‌یابیم.

کلیدواژه‌ها


۱. ابن رشد، محمد بن احمد، (2000)، الشرح الکبیر لکتاب النفس الأرسطو، نقله من اللاتینیه إلی العربیه ابراهیم الغربی، تونس: بیت الحکمه.
 
۲. ارسطو، (1378)، درباره نفس (با تعلیقات تریکو)، ترجمه‌ی علیمراد داودی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات حکمت.
 
۳. ارسطو، (1954)، فی النفس، ترجمه‌ی اسحاق بن حنین، تحقیق عبدالرحمن بدوی، قاهره: مکتبه النهضه المصریه.
 
۴. ارسطو، (1379)، متافیزیک، ترجمه‌ی شرف‌الدین خراسانی، چاپ دوم، تهران: انتشارات حکمت.
 
۵. ارسطو، (1378)، منطق ارسطو (ارگانون)، ترجمه‌ی میر شمس الدین ادیب سلطانی،تهران: انتشارات نگاه.
۶. افلاطون، (1380)، دوره‌ آثار افلاطون، ترجمه‌ی محمدحسن لطفی، چاپ سوم، تهران:انتشارات خوارزمی.
 
۷. بارنز، جاناتان، (1390)، ارسطو، ترجمه‌ی محمد فیروزکوهی، چاپ اول، تهران: انتشارات بصیرت.
۸. داودی، علی مراد، (1387)، عقل در حکمت مشاء (از ارسطو تا ابن سینا)، تهران: انتشارات حکمت.
 
۹. راس، سر ویلیام دیوید، (1377)، ارسطو، ترجمه‌ی مهدی قوام صفری، تهران: انتشارات فکر روز.
 
۱۰. قبادیانی، ناصرخسرو، (1384)، رساله فلسفی (ضمن دیوان اشعار)، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، چاپ ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
 
۱۱. قوام‌صفری، مهدی، (1382)، نظریه صورت در فلسفه ارسطو، تهران: انتشارات حکمت.
 
۱۲. گمپرتس، تئودور، (1375)، متفکران یونانی، ترجمه‌ی محمدحسن لطفی، تهران: انتشارات خوارزمی.
 
۱۳. نوسبام، مارتا، (1374)، ارسطو، ترجمه‌ی عزت‌الله فولادوند، تهران: طرح نو.
 
14. Aquinas Tomas, (1994), Commentary on Aristotle's De Anima, Notre Dame&Indiana: Dumb Ox Books.
 
15. Aristotle, (1995), Complete Works of Aristotle, Ed. by Jonathan Barnes, New Jersey: Princeton University Press.
 
16. Aristotle, (1903-1952), The Works of Aristotle, (12 vols.), Ed. by W. D. Ross & M.A. Hon, Oxford: Clarendon Press.
 
17. Brentano Franz, (1995), "Nous Poiētikos: Survey of Earlier Interpretations", in Essays on Aristotle's De Anima, pp: 313-330, ed. by Nussbaum Martha and RortyAmelieOksenberg, Oxford: Clarendon Press.
 
18. Burnyeat M. F., (1995), "Is an Aristotelian Philosophy of Mind Still Credible", in Essays on Aristotle's De Anima ed. by Nussbaum Martha and Rorty Amelie Oksenberg, Oxford: Clarendon Press.
 
19. Caston Victor, (2009), "Phantasia and Thought", in A Companion to Aristotle, pp: 322-335, ed. by AnagnostopoulosGeorgios, Blackwell Publishing.
 
20. Charles H. Ahn, (1995), Aristotle on Thinking, in Essays on Aristotle's De Anima ed. by Nussbaum Martha and Rorty Amelie Oksenberg,  Oxford: Clarendon Press.
21. Hamlyn D. W., (1989), Aristotle's De Anima Books II and III (with certain passages from book I), translation with introduction and notes, Oxford University Press.
 
22. Kosman L. A., (1995), "What Does the Maker Mind Make", in Essays on Aristotle's De Anima, p330-346, ed. by Nussbaum Martha and RortyAmelieOksenberg, Oxford: Clarendon Press.
 
23. Nussbaum Martha C. & Putnam Hilary, (1995), "Changing Aristotle's Mind", in Essays on Aristotle's De Anima ed. by Nussbaum Martha and Rorty Amelie Oksenberg, Oxford: Clarendon Press.