ساحت وحیانی دین از منظر سنت‌گرایان و نواندیشان دینی معاصر ایران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای پژوهشکده دانشگاه ادیان و مذاهب

2 استادیار دانشگاه کاشان

3 دانشیار دانشگاه اصفهان

چکیده

منظور از ساحت وحیانی دین، مجموعه ویژگی‌هایی است که دین در بدو شکل‌گیری کسب می‌کند. این ساحت به طور معمول، شامل اموری همچون مبانی ایمانی، متون مقدس، سنت بنیان‌گذار، تعالیم و مناسکاولیه می‌شود. اندیشمندان روزگار ما مبتنی بر خاستگاه‌های فکری خود، طیف وسیعی از دیدگاه‌ها را نسبت به این امور دارند، به گونه‌ای که در یک سر طیف، دین وحیانیْکامل، معصوم، خدشه‌ناپذیر و ابدی انگاشته می‌شود و در سر دیگر، به عکس، انسانی، زمانی و قبض‌وبسط‌پذیر در نظر گرفته می‌شود. ساحت وحیانی دینْ شالوده و نظام یک دین را پایه‌ریزی می‌کند؛ در نظر سنت‌گرایان، این ساحت از دین، الاهی، مقدس و مقدّر است و ریشه در عالم جبروت، یعنی در مبدأ و رجعت‌گاه آخرت‌شناسانه‌ی دین دارد. اما نواندیشان دینی اکثراً ویژگی‌های بشری را به این ساحت نسبت می‌دهند و آن را به‌منزله‌ی نهال دین تلقی می‌کنند که نگرش بنیان‌گذار دین به جهان را می‌نمایاند و پس از او رشد و تکامل می‌یابد. در ادامه، به تطبیق مؤلفه‌های مهم این دیدگاه‌ها پرداخته، اختلاف‌ها و شباهت‌های آن‌ها را فهرست می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها


1. اُلدمِدو، کِنِت، (1389)، سنت‌گرایی، دین در پرتو فلسفه‌ی جاویدان، مترجم: رضا کورنگ بهشتی، تهران: نشر حکمت.
2. سروش، عبدالکریم، (1385)، بسط تجربه‌ی نبوی، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی صراط.
3. شریفی، عباس، (1388)، شریعت و عقلانیت، تهران: نشر گام نو.
4. شوان، فریتهوف، (1368)،  آشنایی با اسلام، مترجم: همایون عریضی، تهران: انتشارات توسن.
5. ـــــــــــــــ ، (1383)،  اسلام و حکمت خالده، مترجم: فروزان راسخی، تهران: انتشارات هرمس.
6. شوان، فریتهوف، (1388)، منطق و تعالی، مترجم: حسین خندق آبادی، تهران: نشر نگاه معاصر.
7. گنون، رنه، (1384)، سیطره‌ی کمیت و علایم آخر زمان، مترجم: علیمحمد کاردان، چاپ سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. 
8. مجتهدشبستری، محمد، (1390)، نقدی بر قرائت رسمی از دین، تهران: انتشارات طرح‌نو.
9. ملکیان، مصطفی، (1381)، راهی به رهایی، تهران: نشر نگاه معاصر.
10. ـــــــــــــ، (1386)، مشتاقی و مهجوری، تهران: نشر نگاه معاصر.
11. نصر، سید حسین، (1379)، نیاز به علم مقدس، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی طه.
12. هاشمی، محمد منصور، (1387)، دین‌اندیشان متجدد، تهران: انتشارات کویر.