روی‌کرد ذهنی‌گرا و معیارپذیر تفسیر

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

 یکی از مسائل بنیادین در تفسیر متون، معیارپذیری آن است، چرا‌که اعتبار تفسیر بر آن مبتنی است. هدف از تفسیر متون، به‌ویژه متون دینی، پی بردن به مراد مؤلف ­است. از این­رو روی‌کرد رایج در تفسیر متون، به‌ویژه متون دینی، بر اساس معیارپذیری  بوده ­است. همین روی‌کرد در سنت تفسیری غرب نیز مدت‌ها حاکم بوده است. اما با ظهور روی‌کردهای ذهنی­گرای تفسیری در دوره‌های اخیر، معیارپذیری تفسیر متون با چالش­های درخور اعتنایی مواجه شده­است؛ این مقاله با بررسی و نقد ادله و مستندات روی‌کردهای یادشده در تفسیر، به این نتیجه رهنمون می­شود که مشکل اساسی این نوع روی‌کردها، نادیده گرفتن واقعیات عینی و نیز اصول عقلایی و زبان­شناختی است؛ واقعه­انگاری تفسیر، استقلال معنا و عدم تعین معنای متن افزون بر آن‌که پشتوانه‌ی علمی و استدلالی ندارد، در فهم متون، به‌ویژه متون دینی، با غرض و هدف پدید آورنده‌ی آن ناسازگار است. 

کلیدواژه‌ها


 *قرآن کریم.
1. احمدی، بابک، (1372)، ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
2. اصفهانی، محمد حسین، (1374)، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، قم: انتشارات سید الشهدا.
3. برتنس، هانس، (1383)، مبانی نظریه ادبی، ترجمه: محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشرماهی.
4. بلاغی، محمد جواد، (1420ق). آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: بنیاد ب1370عثت.
5. پالمر، ریچارد، (1377)، علم هرمنوتیک، ترجمه: محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: هرمس.
 
6. حسنی، سید حمیدرضا، (1389)، عوامل فهم متن، تهران: هرمس.
7. سروش، عبد الکریم، (1370)، قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
8. سروش، عبدالکریم، (1377)، صراط‌های مستقیم، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
9. سعیدی روشن، (1389)، زبان قرآن و مسائل آن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
10. شرت، ایون، (1387)، فلسفه علوم اجتماعی قاره‌ای. ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
11. صدوق، محمدبن علی، (1363)، عیون اخبارالرضا (ع). قم: کتاب فروشی طوس.
12. طباطبائی، محمد حسین، (1386)، قرآن در اسلام، قم: بوستان کتاب.
13. عاملی، شیخ حر، (1412ق)، وسائلالشیعه، تحقیق و نشر: قم: مؤسسه آل البیت(ع)
15. کوزنز هوی، دیوید، (1371)، حلقه انتقادی، ترجمه: مراد فرهادپور، تهران: نشر گیل.
16. لاریجانی، صادق، (1370). معرفت دینی، تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
17. مصباح یزدی، محمد تقی، (1386)، تعدد قرائت­ها، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
18. مطهری مرتضی، (1389)، مجموعه آثار، قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری و صدرا. (نرم افزار).
19. نوریس، کریستوفر، (1385)، شالوده شکنی، ترجمه: پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
 
20. نیچه فریدریش و دیگران، ،(1379)، هرمنوتیک مدرن، ترجمه: بابک احمدی و دیگران، تهران: نشر مرکز.
21. هادوی، مهدی، (1377)، مبانی‌ کلام‌ اجتهاد در برداشت‌ از قرآن‌ کریم، قم:مؤ‌سسه‌ فرهنگی‌ خانه‌ خرد.
22. هاشمی، شاهرودی، ( 1405ق). بحوث فی علم الاصول، مجمع العلمی للشهید الصدر.
23. هولاب، رابرت، (1375)، یورگن هابرماس نقد در حوزه عمومی، ترجمه: حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
 
24. وارد، گلن، (1384)، پست مدرنیسم،  ترجمه: قادر فخر رنجبری، ابوذر کرمی، تهران: نشر ماهی.
 
25. واعظی، احمد، (1386)، در آمدی بر هرمنوتیک، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
 
26. واعظی، احمد، (1390)، نظریه تفسیر متن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
 
27. واعظی، احمد، (1390)، «نظریه تفسیری نوپراگماتیسم»،فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، شماره41، ص3-18.
28. واینسهایمر، جوئل، (1381)، هرمونتیک فلسفی و نظریه ادبی، مسعود علیا، تهران، ققنوس. 
29. Gadamer, Hans Georg, (1977), Philosophical Hermeneutics, tra D.E Linge, California: University of California Press.
 
30. Gadamer, Hans Georg, (1994), Truth and Method, NewYork: Continum.
 
31. Hirsch, E.D., (1967(, Validity in Interpretation, New Haven: Yale University Press.
 
32. Paul Ricoeur, (1991), From Text to Action, Translated by Kathleen Blamey and John B. Thompson, Evanston: Northwestern University Press.