بررسی و تحلیل بزرگ‌ترین موانع رشد و کمال انسان در نهج البلاغه و مثنوی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه شیراز

2 استاد دانشگاه شیراز

چکیده

نوشتار حاضر موانع راه کمال انسان را از دیدگاه نهج‌البلاغه و مثنوی بررسی کرده و از میان رهزنان بی­شماری که در این مسیر بر سر راه انسان قد علم کرده‌اند، به نفس اماره و شیطان و حب دنیا پرداخته است؛ زیرا این عوامل سه­گانه خود مانع­زاست؛ یعنی ریشه‌ی آفت­های بسیار دیگری نیز به شمار می­روند. در کلام حضرت علی(ع)، دشمنانگی شیطان در مقایسه با نفس بیشتر است؛ زیرا نفس آن‌گاه که تبدیل مزاج می‌یابد، دیگر بر سر راه انسان قرار نمی­گیرد؛ امّا در کلام مولوی، نفس غالباً به معنی نفس امّاره است، بنابراین خطر او از شیطان بیشتر است. دنیا در کلام امیرمؤمنان و مولوی، دو چهره دارد: چهره­ای فریبا و چهره­ای پنددهنده؛ آن‌گاه فریباست که نفس و شیطان از آن سوء استفاده کنند و به همین دلیل جزء موانع بزرگ راه کمال انسان قلمداد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم، ترجمه‌ی بهاءالدین خرمشاهی.
2. جوادی آملی، عبدالله،(1389)، انسان از آغاز تا انجام، گردآوری مصطفی موسوی‌تبار، قم: اسراء.
3. ـــــــــــــــــــــ،(1384)، تفسیر انسان به انسان، قم: اسراء.
4. ـــــــــــــــــــــ،(1380الف)، دنیاشناسی و دنیاگرایی در نهج‌البلاغه، قم: اسراء.
5. ـــــــــــــــــــــ،(1379)، صورت و سیرت انسان در قرآن، قم: اسراء.
6. ـــــــــــــــــــــ،(1380ب)، علی علیه­السلام مظهر اسمای حسنای الاهی، گردآوری و تنظیم سعید بندعلی، تهران: اسراء.
7. جعفری، محمّدتقی،(1362)، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، بی­جا: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
8. خالدیان، محمدعلی،(1386)، «موانع معرفتی و عملی کمال از دیدگاه مولوی در مثنوی معنوی»، فصلنامه­ی حافظ، شماره­ی 41، صص: 47 – 55.
9. خوارزمی، کمال­الدین حسین،(1384)، جواهر الاسرار و زواهر الانوار، ج: 1، تهران: اساطیر.
10. زرین­کوب، عبدالحسین،(1382)، نردبان شکسته، تهران: سخن.
11. زمانی، کریم، (1382)، میناگر عشق، تهران: نشرنی.
12. سید رضی،(1374)، نهج‌البلاغه، ترجمه‌ی سید جعفر شهیدی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
13. صالحی، اکبر و تهامی، رحیمه السادات،(1388)، «بررسی و تحلیل عوامل و موانع مؤثر در تربیت دینی بر مبنای سخن حضرت علی در نهج‌البلاغه»، فصلنامه­ی علمی- پژوهشی تربیت اسلامی، شماره‌ی 9، صص: 75 – 94.
14. صمدی آملی، داوود،(1389)، شرح مراتب طهارت، قم: روح و ریحان.
15. عبداللهی، تورج،(بی­تا)، «روان­شناسی کمال در مثنوی»، فصلنامه‌ی­ ادیان و عرفان، شماره‌ی 12، صص: 55 – 85.
16. گوهرین، صادق،(1389)، شرح اصطلاحات تصوف، ج: 10، تهران: زوار.
17. م. ا. به­آذین،(1377)، بر دریا کنار مثنوی و دید و دریافت، تهران: نشر آتیه.
18. مجلسی، محمّدباقر،(1415)، بحار الانوار، ج: 1 و 70، بیروت: دار احیاء التراث العربیه.
19. مولوی، جلال­الدین،(1379)، مثنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: ققنوس.
20. نجم­آبادی، کیوان،(1386)، هستی و جلال­الدین محمّد، تهران: چشمه.
21. نصر، سیدحسین،(1382)، آموزه­های صوفیان از دیروز تا امروز، ترجمه‌ی حسین حیدری و محمّدهادی امینی، تهران: قصیده­سرا.