ارتباط وجودشناسی با معرفت‌شناسی از منظر صدرالمتألهین

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شیراز

2 کارشناس ارشد فلسفه وکلام اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

وجود و معرفت دو محور بحث در حوزه‌ی فلسفی اسلام به شمار می‌روند که مقولات علم، اتحاد عقل و معقول و ظهورات وجود در ذیل آن مباحث مطرح می‌گردد. 
وجود علم وجودی خارجی است که اصالتاً و به منزله‌ی وصفی نفسانی در فضای نفس جعل می‌شود و به تبع آن، ماهیت علم محقق می‌گردد و در ظل وجود علم، وجود ذهنی معلوم و به تبع آن، ماهیت معلوم نیز جعل می‌گردد. 
صدرالمتألهین معتقد است که در حقیقت، علم نحوه‌ای از وجود است؛ چراکه علم حق تعالی به اشیا و به ذات خود و علم نفس به ذات خویش و هم‌چنین تعقل جواهر مجردْ کیف نفسانی نیست؛ بنابراین در علم به غیر، آن هم در علم انفعالی، صورت علمیه ملازم با فعل و انفعال نفسانی و اضافه‌ی به خارج است. نفس در تکامل جوهری، به اعتبار تجرد برزخی، به عالم مثال متصل شده، صور خیالی را شهود می‌نماید. سرّ مکاشفات، معراج جسمانی و حشر عوالم وجودی به همین مرتبه‌ی نفس ارتباط دارد. صور عقلی رشح وجود عقل مجردند و به طور مسلم، مرتسم در نفس نمی‌باشند. و نفس در مقام صعود به عالم مجردات، با عقل مجرد و مثال نوری متحد شده، در نتیجه‌ی این اتحاد، حقایق و معارف کلی را شهود می‌نماید.

کلیدواژه‌ها


  1. 1. ‌ابن سینا، حسین بن عبد الله، (1404ق)، شفا، قم: انتشارات مکتب آیه الله مرعشی نجفی.

    2.  ــــــــــــــــــــــــــ ، (1386)،  الاشارات و التنبیهات، ترجمه‌ی حسن ملکشاهی، چاپ پنجم، تهران: سروش.

    1. ــــــــــــــــــــــــــ ، (1379)، التعلیقات، قم: انتشارات تبلیغات اسلامی.

    4.   بدوی، عبدالرحمن (1974)، المثل العقلیه الافلاطونیه، بیروت: انتشارات دار القلم.

    5. جوادی آملی، محمد، (1382)، رحیق مختوم، چاپ اول. قم: انتشارات اسراء.

    6.  حلی، جمال‌الدین، (1379)،کشف المراد شرح تجرید الاعتقاد، چاپ نهم، ترجمه ابوالحسن شعرانی، تهران: انتشارات اسلامی.

    7. سبزواری، هادی بن مهدی، (1383)، شرح منظومه حکیم سبزواری، شرح سید رضی شیرازی، تهران: انتشارات حکمت.

    8. سهروردی، شهاب الدین یحیی، (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، با تصحیح و مقدمه‌ی هانری کربن، تهران: انتشارات علوم انسانی.

    9. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم، (1378)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، قم: انتشارات دار المعارف اسلامی.

    10.  ــــــــــــــــــــــــــــ ، (1380)،  الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، به ضمیمه‌ی تعلیقات سبزواری، تهران: انتشارت بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

    11.  ــــــــــــــــــــــــــــ ، (1382)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، با مقدمه‌ی سید مصطفی محقق داماد، تهران: انتشارت بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

    12.  ــــــــــــــــــــــــــ ، (1342)،المشاعر، با مقدمه‌ی هانری کربن، تهران: انتشارات ایران‌شناسی ایران و فرانسه.

    13.  ـــــــــــــــــــــــــــ ، (1379)،شرح بر زاد المسافر، ترجمه‌ی سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: انتشارت امیر کبیر.

    14. ـــــــــــــــــــــــــــ ، (1377)،المظاهر الإلهیه، با مقدمه‌ی سید جلال الدین آشتیانی، قم: انتشارات تبلیغات اسلامی.

    15.  ـــــــــــــــــــــــــــ ، (1362)، رسائل فلسفی، چاپ دوم، قم: انتشارات تبلیغات اسلامی.

    16.  ـــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1362)،مبدأ و معاد، ترجمه‌ی احمد بن محمد الحسین اردکانی، تهران: انتشارات دانشگاهی.

    17.  طوسی، خواجه نصیرالدین، (1384)،شرح الاشارات و التنبیهات، قم: اتشارات بوستان کتاب قم.

    18.   طهرانی، سید هاشم، (1354)،توضیح المراد، تهران: انتشارات کتابخانه ملی.

    19. عبودیت، عبدالرسول، (1386)، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، تهران: انتشارات سمت.

    20. مصلح، جواد، (1339)، فلسفه‌ی عالی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.