برتری انسان بر سایر آفریدگان

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه قم

2 استادیار دانشگاه شیراز

چکیده

قرآن کریم از تکریم انسان و برتری او بر بسیاری از آفریدگان خدا سخن گفته است. این بحث در طول تاریخ اسلام، همواره بین دانشمندان مسلمان مطرح بوده است که آیا این برتری مطلق است یا نسبی و اگر نسبی است، نسبت به چه موجوداتی؟ این تکریم به چه معنا و دارای چه ابعادی است؟
در این گفتار، به بررسی این موضوع می‌پردازیم. امتیازات گروه‌های برترِ موجودات (انسان، جن و ملَک) را مورد بررسی قرار می‌دهیم و جایگاه انسان را در این میان تبیین می‌کنیم. به ‌نظر نگارنده، انسان در میان موجودات مختار مکلّف، از جن بالاتر است و اگر به مقام خلیفه اللّهی دست یابد، از فرشتگان نیز برتر خواهد رفت. هم‌چنین اگر خود را با اعمال ناشایست از درجه‌ی انسانیت حقیقی ساقط سازد، نه‌تنها از جن مؤمن، که از هر موجودی پست‌تر خواهد گردید.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. ابن فارس، ابی الحسین احمد بن فارس بن زکریا، (بی‌تا)، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبد السلام هارون، قم: دار الکتب العلمیه.
4. ابوالفتوح رازی. حسین بن علی، (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
5. الازهری، ابی منصور محمد بن احمد، (1421ق)، تهذیب اللغه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
6. بحرانی، یحیی بن حسین بن عشیره، (1426ق)، بهجه الخاطر و نزهه الناظر فی الفروق اللغویه و الإصطلاحیه، تحقیق: امیر رضا عسکری زاده، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
7. جوادی آملی، عبد الله، (1385)، تفسیر انسان به انسان، قم: نشر اسراء.
8. رازی، فخر الدین ابوعبدالله محمدبن‌عمر، (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: داراحیاء‌التراث العربی.
9. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق: الدار الشامیه، بیروت: دار العلم.
10. زحیلی، وهبه بن مصطفی، (1422ق)، تفسیر الوسیط، دمشق: دارالفکر.
11. زمخشری، محمود، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، بیروت: دارالکتاب العربی.
12. سبزواری نجفی، محمدبن حبیب الله، (1406ق)، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
13. سورآبادی، ابوبکر عتیق بن محمد، (1380)، تفسیر سورآبادی، تهران: فرهنگ نشر نو.
14. صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم صدرالدین شیرازی، (1361)، تفسیر القرآن الکریم (تفسیر ملاّصدرا)، تصحیح محمد خواجوی، قم: بیدار.
15. طباطبایی، علاّمه سیدمحمدحسین، (1374)، تفسیر المیزان، ترجمه‌ی محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‏ی مدرسین حوزه علمیه قم‏.
16. طبرسی، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
17. طوسی، محمد بن حسن، (بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
18. طیب، سیدعبدالحسین،‏ (1378)، ‏الطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.
19. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، (1415ق)، تفسیر نور الثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان.
20. فضل الله، سیدمحمدحسین، (1419ق)، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک للطباعه و النشر.
21. قرشی، سید علی اکبر، (1371)، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
22. قمی، حاج شیخ عباس، (1374)، مفاتیح الجنان، مترجم: موسوی کلانتری، تهران: انتشارات پیام آزادی.
23. کاشانی، ملافتح‌الله، (1336)، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین‏، تهران: کتابفروشی محمد حسن علمی‏.
24. گنابادی، سلطان محمد، (1372)، تفسیر بیان السعاده فی مقامات العباده، ترجمه‌ی رضا خانی و حشمت الله ریاضی‏، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام ‏نور.
25. مجلسی، علامه محمدباقر، (1404ق)، بحار الانوار، الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
26. مصطفوی، حسن، (1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
27. مکارم شیرازی، ناصر، (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
28. میبدی، ابوالفضل، (1363)، کشف الاسرار و عده الابرار، تهران: امیرکبیر.