مطالعه‌ی تطبیقی مدل تربیت دینی از دیدگاه صدرالمتألهین و اریک فروم

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علامه طباطبایی تهران

2 کارشناس ارشد فلسفه اسلامی ‌دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

«تربیت دینی»، تربیتی جامع و منشوری کامل در جهت ارتقای انسان به سوی کمال است. و مقاله‌ی حاضر نیز در این راستا و با توجه به این ضرورت، به بررسی مبادی، مبانی و ره‌آوردهای دو مدل تربیتی در خور استنتاج از آرای دو متفکر بزرگ در دو حیطه‌ی تأثیرگذار بر زندگی انسان می‌پردازد. دیدگاه یک روان‌شناس به نام اریک فروم (1980 - 1900) و یک فیلسوف اسلامی به نام ملاصدرا که هر دو مسأله‌ی دین و کارکردهای خداباوری را در کانون توجه خود قرار داده‌اند. اریک فروم که از طرفداران روان‌شناسی اجتماعی است و روان‌شناسی فردی را مردود می‌شمرد به شدت از تأثیر اجتماعی دین دفاع می‌کند و از این منظر، به تبیین روان‌شناختی دین می‌پردازد و صدرا نیز فیلسوفی است که معتقد است هر موجودی از شوق و عطشی فطری نسبت به کمال ویژه‌ی خود برخوردار است. او حس کمال‌جویی و سعادت‌طلبی را در نهاد همه‌ی موجودات، اعم از محسوس، طبیعی و نفوس و حتی عقول، متمرکز می‌داند.
 مقاله‌ی حاضر با مقایسه‌ی مفاهیم بنیادین دین، تربیت و تأثیرات متقابل این دو بر یک‌دیگر از دیدگاه این دو اندیشمند، به مقایسه‌ی مدل تربیت دینی در ساحت فکری ایشان پرداخته و با اشاره به نقاط هم‌سو و در عین حال، جهات افتراق دیدگاه آن‌ها و بیان وجوه مختلفی هم‌چون حرکت و شدن، عشق‌ورزی، اخلاق، آزادی، دست‌یابی به سعادت و ... در نهایت برتری نگرش صدرایی را آشکار خواهد نمود.

کلیدواژه‌ها


1. ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، (1300ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر.
2. بابایی، علی، (1386)، زیبایی‌شناسی در مکتب صدرا، پریچهره حکمت، تهران: نشر مولی.
3. خامنه‌ای، سید محمد، (1383)، حکمت متعالیه و ملاصدرا، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
4. خمینی، روح الله، (1377)، شرح حدیث «جنود عقل و جهل»، تهران: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام، چاپ سوم.
5. سبزواری، حاج ملاهادی، (1413ق)، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق حسن حسن زاده آملی، تهران: نشر ناب.
6. سانتراک، جان دبلیو، (1383)، زمینه‌ی روان‌شناسی، ترجمه‌ی مهرداد فیروزبخت، تهران: مؤسسه‌ی خدمات فرهنگی رسا.
7. شیرازی، صدرالدین محمد، (1383)، الاسفار الاربعه، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
8. ــــــــــــــــــــــــ ، (1382)، الشواهد الربوبیه فی مناهج السلوکیه، تعلیق و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم.
9. ــــــــــــــــــــــــ ، (1363)، المشاعر، ترجمه‌ی فارسی بدیع الملک میرزا عماد الدوله، بی‌جا، کتابخانه‌ی طهوری، چاپ دوم.
10. ــــــــــــــــــــــــ ، (1360)، اسرار الآیات، با مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
11. ــــــــــــــــــــــــ ، (1340)، رساله‌ی سه اصل، تصحیح سید حسین نصر، تهران: دانشگاه تهران.
12. ــــــــــــــــــــــــ ، (1366)، تفسیر القرآن الکریم، به کوشش محمد خواجوی، قم: بیدار.
13. طباطبایی، سید محمد حسین، (1394ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه‌ الاعلمی.
14.- ـــــــــــــــــــــــــ ، (1424ق)، نهایه الحکمه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، الطبعه 18.
15. فروم، اریک، (1360)، انسان برای خویشتن، ترجمه‌ی اکبر تبریزی، انتشارات کتابخانه بهجت.
16. ــــــــــ ،(1360)، جامعه‌ی سالم، ترجمه‌ی اکبر تبریزی، انتشارات کتابخانه‌ی بهجت، چاپ دوم.
17. ــــــــــ ، (1378)، جزم‌اندیشی مسیحی، ترجمه‌ی منصور گودرزی، تهران: انتشارات مروارید.
18. ــــــــــ ، (1378)، داشتن یا بودن، ترجمه‌ی اکبر تبریزی، تهران: نشر فیروزه، چاپ چهارم.
19. ــــــــــ ، (2536)، روان‌کاوی و دین، ترجمه‌ی آرسن نظریان، تهران: انتشارات چاپار، چاپ سوم.
20. ــــــــــ ، (1380)، هنر عشق ورزیدن، ترجمه‌ی پوری سلطانی، تهران: انتشارات مروارید، چاپ بیستم.
21. ــــــــــ ، (1375)، دل آدمی و گرایش انسان به خیر و شر، ترجمه‌ی گیتی خوشدل، تهران: نشر البرز، چاپ پنجم.
22. ــــــــــ ، (2536)، سیمای انسان راستین، ترجمه‌ی مجید کشاورز، تهران: انتشارات طوفان، چاپ دوم.
23. ــــــــــ ، (1387)، فروم در کلام خودش، (نوشته‌هایی از اریک فروم) ویراستار: جوئل کوول، ترجمه‌ی فیروز جاوید، تهران: نشر اختران.
24. ــــــــــ ، (1375)، گریز از آزادی، ترجمه‌ی عزت الله فولادوند، تهران: انتشارات مروارید.
25. ــــــــــ ، (1377)، همانند خدایان خواهید شد، ترجمه‌ی نادر پورخلخالی، تهران: انتشارات گلپونه.
26. ــــــــــ ، ( بی تا)، انقلاب امید، ترجمه‌ی مجید روشنگر، تهران: مروارید.
27. فرهادیان، رضا، (1382)، مبانی تربیت و شاخصه های مهم در برنامه ریزی مدارس دینی، قم: بوستان کتاب.
28. المصطفوی، حسن، (1374)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
29. میالاره، گاستون، (1370)، معنی و حدود علوم تربیتی، ترجمه‌ی علی محمد کاردان، تهران: دانشگاه تهران.
30. وولف، دیوید، (1386)، روان‌شناسی دین، ترجمه‌ی محمد دهقانی، تهران: انتشارات رشد.
31. هاشمی، محمد منصور، (1383)،صیرورت در فلسفه صدرا و هگل، تهران: نشر کویر.