مفهوم دهرمه در بودیسم

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه تربیت معلم آذربایجان

چکیده

دهرمه بنیادی‌ترین مفهوم در تفکر دینی آسیای شرقی است که ریشه در تاریخ هندوئیسم دارد. این مفهوم در وداها، بیشتر به معنای قانون و شریعت و در متون و ادبیات دوره‌های بعد به معنای فضیلت، عدالت، معیار، وظیفه و تکلیف شرعی است. اما در تفکر بودایی، دهرمه حقیقتی است در باب وضعیت و کارکرد جهان که می‌تواند به علت و ماهیت رنج انسان پاسخ گوید و تمایلات شرارت‌آمیز موجود در همین جهان را به پایان برساند. از این رو در بودیسم، جهان متشکل از دهرمه‌هایی است که بنیاد حقیقت را تشکیل می‌دهند.
نگارنده در این نوشتار، ابتدا به سابقه و آثار و عناصر مفهوم دهرمه در سنت دینی هند پرداخته، سپس تاریخ، معانی مختلف، تنوّع و طبقه‌بندی دهرمه‌ها و در نهایت مفهوم دهرمه را در سنت مهایانه و هینه یانه مطرح کرده، تفاسیر مختلف این دو جریان را در باب دهرمه بررسی نموده است.

کلیدواژه‌ها


1. پاشایی، ع.، (1369)، تاریخ آیین بودا، هینه یانه، ج: 1، تهران: نشر ابتکار.
2. رادا کریشنان، سروپالی، (1367)، تاریخ فلسفه شرق و غرب، ترجمه‌ی خسرو جهانداری، چاپ دوم، ج: 1، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
3. شایگان، داریوش، (1375)، ادیان و مکتب‌های فلسفی هند، چاپ چهارم، ج: 1، تهران: امیرکبیر.
4.Asanga, (1995), Mahayana Sutra Lamkara, Translated by Surekha Vijay Limaye, New Delhi: Sri Satguru Publications.
5. Chitkara. M.G., (2002), Encyclopaedia of Buddhism: vol 5 . 13 . A.P.H. Publishing Corporation.
6. Comaraswamy & Horner, (2003), The Living Thoughts of Gotama the Buddha, Indiana: Mushiram Publishers.
7.  Conze .E., (2002), Buddhist Thought in India, India: Mushiram Publishers. 
8. Dalailama, (2002), "Budha Dharma & Society", In Encyclopaedia of Buddhism, Nagendra Kumarsingh (ed), Anmol Publications. 
9.  Dasgupta ,S., (1973), A History of Indian Philosophy .vol 1, Cambridge: Motillal Publishers.
10.  Flood, G., (2005), Companion to Hinduism, Cambridge: Blackwell.
11. Jackson & Makransky, R.J., (2000), Buddhist Theology, Delhi: Curzon Press.
    12. Jolly, J., (1980), "Dharma", in Encyclopedia of Religion & Ethics, James Hastings (ed), vol 4,  Edinburgh: Charles Scribner & Sons.
13. Klostermaier, K., (1997), Buddhism, Oxford: Oxford Uni. Press.
14. Malalasekera .G.P., (1966), Encyclopedia of Buddhism, Published by the Government Ceylon.  
15. Mizuno. K.,(1995), Concepts of Buddhist Philosophy & Practice, Kosei Publishing Co.
16.  Nordberg .M., (1996), "Dhama:A Religion", In Encyclopaedia of Buddhism, Nagendra Kumarsingh (ed), Anmol Publications.
17. Radhakrishnan, S.,(1991), Indian Philosophy, vol. II. Oxford: Oxford Uni. Press.
18. Skorupski, T., (1987), "Buddhist Dharma & Dharmas", in Encyclopedia of Religion, Mircea Eliade (ed), vol. 4, New York: Macmillan.
19.  Tebehtel. A., (1987), "Hinduism", in Encyclopedia of Religion, Mircea Eliade (ed), vol. 2, New York: Macmillan.  
20. Thera. T.,(1966), "The Dhammapada Commentry", In Encyclopaedia of Buddhism, Nagendra Kumarsingh (ed), Anmol Publications.  
21. Walker .B., (1995), Hindu World, vol. I, India: Harper Collins Publishing.  
22. Williams, P., (2000), Buddhist Thought, London: Routledge.