ابن عربی و مسأله‌ی سریان زیبایی در هستی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه گیلان

2 دانشیار دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

مبحث زیبایی‌شناسی، کانون توجه اصناف گوناگون اندیشمندان بوده و هست و درباره‌ی آن، مسائل فراوانی مطرح است، از جمله این‌که دامنه‌ی آن در هستی تا کجاست و این‌که آیا همه‌ی موجودات را در برمی‌گیرد و یا این‌که فقط شامل برخی از موجودات شده است. یعنی آیا همه‌ی موجوداتْ زیبایند یا برخی زشت هستند؟ پاسخ به این پرسش­ها از سویی متوقف بر شناخت هستی و از سوی دیگر، شناخت زیبایی است. از جمله روی‌کردهای علمی در این باره می‌­توان به روی‌کرد عرفان اسلامی اشاره کرد. عارفان مسلمان معتقدند با الهام از وحی توانسته‌اند پاسخ‌های معرفت‌بخشی برای این پرسش‌ها مطرح کنند.
از آن‌جا که عارفان مسلمان بیش از هر کس متأثر از عرفان مکتوب و دیدگاه محی الدین ابن عربی هستند، محور اصلیِ بحثْ آرای او بوده و تلاش شده است تا مسأله‌ی «گستره‌ی زیبایی در هستی از منظر ابن عربی» کشف شود. هم‌چنین این نوشتار در دو حوزه‌ی اصلی هستی‌شناسی و زیبایی‌شناسی، به تحلیل نظرات ابن عربی توجه کرده است. اصلی‌ترین یافته‌ی این تحقیق، «مساوقت زیبایی با هستی» و در نتیجه «نفی تحقق زشتی در هستی» است.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. ابن عربی، ابی‌بکر محمد بن علی ملقب به محی‌الدین بن عربی، (1422 ق)، تفسیر ابن عربی، تحقیق سمیر مصطفی رباب‏، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
3. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ ، [بی­تا]، الفتوحات المکّیّة، (چهار جلدی)، بیروت: دار صادر.
4. ـــــــــــــــــــــــــــــــ،(1370)،  فصوص الحکم، چاپ دوم، تهران: انتشارات الزهرا.
5. افراسیاب­پور، علی اکبر، (1386 ش)، عرفان جمالی، تهران: ترفند.
6. آملی، سید حیدر، (1367)، المقدمات من کتاب نص النصوص، با مقدمه‌ی هنری کُرْبَن‏، چاپ دوم، انتشارات توس.
7. ــــــــــــــــ ، (1368)، جامع الأسرار و منبع الأنوار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
8. ــــــــــــــــ ، (1368)، نقد النقود فی معرفة الوجود، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی وزارت فرهنگ و آموزش عالی (توضیح: این رساله ضمن کتاب جامع الأسرار و منبع الأنوار به چاپ رسیده است).
9. پارسا، خواجه محمد محمد بن محمد حافظی بخاری، (1366)، شرح فصوص الحکم، تصحیح: دکتر جلیل مسگر نژاد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
10. حسن زاده آملی، حسن، (1378)، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
11. خمینی، سید روح الله مصطفوی، (1376)، مصباح الهدایة إلی الخلافة و الولایة، با مقدمة سید جلال الدین آشتیانی، چاپ سوم، تهران: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
12. سید رضی، محمد بن حسین بن موسی موسوی بغدادی معروف به سید رضی، (1414 ق)، نهج البلاغة، چاپ اول، قم: هجرت.
13. شاه نعمت الله ولی، سید نعمت الله معروف به شاه نعمت الله ولی، [بی­تا]، دیوان اشعار، [بی‌جا].
14. شبستری، سعدالدین محمود بن عبدالکریم بن یحیی معروف به شیخ محمود، [بی­تا]، گلشن راز، [بی­جا].
15. عراقی، فخرالدین، (1366)، لمعات، با مقدمه و تصحیح محمد جواد خواجوی، تهران: مولی.
16. عیاشی، ابوالنضر محمد بن مسعود بن عیاشی سلمی سمرقندی معروف به عیاشی، [بی­تا]، کتاب التفسیر (تفسیر عیاشی)، تهران: مکتبة العلمیة الإسلامیة.
17. فرغانی، سعید الدین سعید، (1379)، مشارق الدراری (شرح تائیه ابن فارض)، مقدمه و تعلیقه‌ی استاد سید جلال الدین آشتیانی، چاپ دوم، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
18. فناری، محمد بن حمزه، (1374)، مصباح الأنس (شرح مفتاح الغیب)، تصحیح محمد خواجوی،  تهران: انتشارات مولی.
19. فیض کاشانی، ملا محسن، (1375)، اصول المعارف، تعلیق و تصحیح و مقدمه از سید جلال الدین آشتیانی، چاپ سوم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
20. قمشه­ای (صهبا)، محمدرضا، (1378)، مجموعه آثار حکیم صهبا، تحقیق و تصحیح حامد ناجی اصفهانی ـ خلیل بهرامی قصرچمی، اصفهان: کانون پژوهش.
21. قمی، شیخ عباس، [بی­تا]، مفاتیح الجنان، [بی­نا].
22. قیصری رومی، داوود بن محمود بن محمد، (1375)، شرح فصوص الحکم، به کوشش استاد سید جلال الدین آشتیانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
23. کاشانی، کمال الدین عبد الرزاق، (1370)، شرح فصوص الحکم، چاپ چهارم، قم: بیدار.
24. کلینی رازی، ابوجعفرمحمدبن یعقوب‌بن‌اسحاق، (1365ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
25. ملاصدرا، صدرالدین محمدبن ابراهیم شیرازی، (1368)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، قم: المکتبة المصطفوی.
26. ملاّصدرا، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، (1354 شاهنشاهی)، المبدء و المعاد، با مقدّمه و تصحیح سیّد جلال‌الدین آشتیانی و پیش‌گفتار سیّد حسین نصر، تهران: انجمن شاهنشاهی فلسفه‌ی ایران، شماره‌ی 5.
27. ملاصـدرا، صـدرالـدین محمـدبـن ابـراهیـم شیـرازی، (1385)، مجمـوعـه‌ی رسائـل فلســفی صدرالمتألهین، به اهتمام حامد ناجی اصفهانی، چاپ سوم، تهران: مؤسسه انتشارات حکمت.
28. مولوی، جلال‌الدین محمّد بن محمّد بلخی، [بی­تا]، مثنوی معنوی، [بی­جا].
29. میرداماد، میر محمد باقر الداماد، (1381 ـ 1385)، مصنفات میر داماد، به اهتمام عبد الله نورانی، تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
30. میرداماد، میر محمدباقر داماد، (1380)، جذوات و مواقیت، تصحیح و تعلیق از علی اوجبی، تهران: میراث مکتوب.
31.نسفی، عزیزالدین، [بی­تا]، الانسان الکامل، [بی­جا].
32. نصر، سید حسین، (1383)، معرفت و امر قدسی، چاپ دوم، ترجمه‌ی فرزاد حاجی میرزائی، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
33. نصر، سید حسین، (1381)، معرفت و معنویت، ترجمه‌ی انشاءالله رحمتی، چاپ دوم، تهران: دفتر نشر پژوهش و نشر سهروردی.
34. همدانی، میر سید علی، [بی­تا]، مشارب الاذواق/ شرح قصیده خمریه ابن فارض مصری در بیان شراب محبت، [بی­جا].
35. Nasr, Seyyed Hossein, (1989), Knowledge and the Sacred, Published by State University of New York Press.