معاد جسمانی از دیدگاه مدرس زنوزی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری دانشگاه باقرالعلوم

چکیده

 صدرالمتألهین اولین کسی بود که بر اساس مبانی حکمت متعالیه توانستمعاد جسمانی را تبیین عقلانی کند.طبق مبانی صدرایی، بدنی که بالذّات تحت تدبیر نفس قرار دارد، یعنی بدن ما، نه این بدن متعین دنیوی، عنصری از شؤون و بلکه نماد مرتبه‌ی نازله نفس است و عمل نفس در عالم واقع، به واسطه‌ی بدن صورت می‌گیرد. بنابراین بدن آلتی مستقل و بیگانه از نفس نیست، بلکه متجلّی نفس است. بر این اساس، بدن در ارتکاب عمل، هم نقش مباشر را دارد و هم مسبب پیدایش عمل است و به همین دلیل، در آخرت، مستحق عذاب و پاداش می‌شود.طبق نظریه‌ی صدرا، بدن اخروی برآمده از خلاقیت قوه‌ی خیال است. یکی از مخالفان معاد صدرایی آقا علی مدرس است که بر اساس مبانی صدرایی، معتقد است که نفس در بدن و اجزایش ودایعی به جای می‌گذارد؛ بنابراین پس از مرگ، اجزا به سمت تشکیل بدن کاملی حرکت می‌کنند و این بدن در آخرت، دوباره به نفس ملحق می‌شود. وی معاد جسمانی را به معنای تعلّق دوباره‌ی بدن دنیوی به نفس می‌داند.

کلیدواژه‌ها


*قرآن کریم.
 
1. آشتیانی، سید جلال­الدین، (1359)، شرح بر زاد المسافر، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
 
2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1368)، معاد از دیدگاه حکیم مدرس زنوزی، تهران: انتشارات حکمت.
 
3. پویان، مرتضی، (1388)، معاد جسمانی در حکمت متعالیه، قم: بوستان کتاب.
4. پیرامردی، محمدجواد، «مبانی نظری معاد جسمانی از دیدگاه ملاصدرا»، شماره‌ی 36.
 
5. حکیمی، محمدرضا، (1374)، معاد جسمانی در حکمت متعالیه، تهران: انتشارات دلیل ما.
 
6. زنوزی تبریزی، علی بن عبدالله، (1378)، مجموعه مصنّفات، ج1و2،  با مقدمه، تنظیم، تصحیح و تحقیق  محسن کدیور، تهران: مؤسسه اطلاعات.
 
7. ـــــــــــــــــــــــــــــ، (1314ق.)، بدایع الحکم، تهران: چاپ سنگی.
 
8. ـــــــــــــــــــــــــــــ،(1310)، سبیل الرشاد، تهران: چاپ سنگی.
 
9. شیرازی، صدرالدین محمّد، (1379ق.)، الحکمه المتعالیه فی الأسفار الاربعه العقلیه، قم: انتشارات مصطفوی.
 
10. ـــــــــــــــــــــــ ، (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح آشتیانی، تهران: انتشارات انجمن اسلامی حکمت و فلسفه‌ی ایران.
 
11. ـــــــــــــــــــــــ ، (‌1313 ق)، شرح الهدایه الأثیریه، تهران: چاپ سنگی. 
12. فیض کاشانی، ملامحسن، (‌1418ق.)، الأصفی فی تفسیر القرآن، ج 2، تحقیق محمد حسین درایتی و محمد رضا نعمتی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.