عینیت ماهوی و واقع نمایی ادراکات در علم به عالم ماده در فلسفه ی صدرا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل

چکیده

در فلسفه‌ی صدرا ادراک آدمی سه مؤلفه‌ی اساسی دارد: فاعل شناسا (نفس)، صور علمی (معلوم بالذات) و متعلّق معرفت (معلوم بالعرض). با وجود این، از آن‌جا که در نگرش صدرا تنها پل ارتباطی میان صور ذهنی و موجودات خارجی در جهت تأمین خصوصیت واقع‌نماییِ ادراکات، عینیت ماهوی است، این ادعا نه توسط دلایل وحدت ماهوی و نه به یاری خلاقیت نفس تأمین نمی‌شود و با سؤالات متعددی روبه‌رو است. صور مخلوق نفس (معلوم بالذات) در سایه‌ی خلاقیت نفس، معلوم حضوری آن هستند؛ اما چه ارتباطی با معلوم بالعرض دارند؟ هرچه که باشد، در سایه‌ی خلاقیت نفس، نمی‌توانیم ادعا کنیم که معلومات بالعرض عینیت ماهوی دارند.

کلیدواژه‌ها


1. اکبری، رضا، (1377)، «وجود ذهنی از منظر دیگر»، خردنامه صدرا، شماره‌ی چهاردهم، صص: 37 - 48.
2. ایمانپور، منصور، (1382)، «مسأله‌ی تطابق ذهن و عین در فلسفه‌ی مشاء و حکمت متعالیه»، نشریه‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شماره‌ی 186، صص: 23 - 48.
3. حائری یزدی، (1384)، کاوش های عقل نظری، تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
4. سبزواری، ملاهادی، (1366)، شرح المنظومه (غرر الفرائد)، چاپ پنجم، قم: انتشارات دارالعلم.
5. شیرازی، صدرالدین محمد، (بی تا)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، مجلدات 1و2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
6. ــــــــــــــــــــــ، (1360)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تعلیق و تصحیح و مقدمه‌ی سید جلال الدین آشتیانی، چاپ دوم، مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.
7. شیروانی، علی، (1380)، «معرفت شناسی و حکمت متعالیه»، خردنامه‌ی صدرا، شماره‌ی بیست و چهارم، صص: 27 - 33.
8. طاهری، سیدصدرالدین (1383)، «بررسی و نقد مسأله‌ی وجود ذهنی در فلسفه‌ی صدرالمتألهین»، خردنامه‌ی صدرا، شماره‌ی 36، صص: 38 - 50.
9. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1380)، نهایة الحکمة، ترجمه و شرح علی شیروانی، ج: 1، چاپ پنجم، تهران: انتشارات الزهرا.
10. ـــــــــــــــــــــــ ، (1378)، نهایة الحکمة، ترجمه و شرح علی شیروانی، ج: 2، چاپ چهارم، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
11. ـــــــــــــــــــــــ ، (1381)، نهایة الحکمة، با ترجمه و شرح علی شیروانی، ج: 3، چاپ پنچم، قم: بوستان کتاب قم.
12. ـــــــــــــــــــــــ، (بی تا)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، با مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری، تهران: شرکت افست «سهامی عام»،
13. عرب مؤمنی، ناصر، (1381)، «رابطه‌ی شناخت‌شناسی با هستی‌شناسی»، خردنامه‌ی صدرا، شماره‌ی بیست و هشتم، صص: 46 – 54.
14. علیزاده، بیوک، (1383)، «نظریه‌ی معرفت‌شناسی ملاصدا در بوته‌ی توجیه»، نامه‌ی حکمت، شماره 3، صص: 29 - 50.
15. فیاضی، غلامرضا، (1386): «وجود ذهنی در فلسفه‌ی اسلامی»، فصلنامه معارف عقلی، شماره‌ی 5، صص: 9 – 17.
16. قوام صفری، مهدی، (1383)، «اشکال معروف وجود ذهنی را ابن سینا حل کرده است نه ملاصدرا»، مقالات و بررسی‌ها، شماره‌ی 76 (دفتر دوم)، صص: 178 - 196.
17. مطهری، مرتضی، (1404ق)، شرح مبسوط منظومه، ج: 1، تهران: حکمت.
18. ـــــــــــــ، (1377)، شرح منظومه (مختصر)، چاپ پنجم، تهران: انتشارات صدرا.
19. ـــــــــــــــ، (1384)، مقالات فلسفی، ج: 3، چاپ نهم، تهران: انتشارات صدرا.
20. ـــــــــــــــ، (1411ق.)، درس‌های الاهیات شفا، ج: 1، تهران: انتشارات حکمت.
21. ـــــــــــــ، (1369) حرکت و زمان در فلسفه‌ی اسلامی، ج: 1، چاپ سوم، تهران: انتشارات حکمت.
22 مصباح یزدی، محمد تقی، (1386)، آموزش فلسفه، ج: 1، چاپ هفتم، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
23. ــــــــــــــــــــ، (1370)، «نکاتی پیرامون اصالت وجود در فلسفه‌ی ملاصدرا»، کیهان فرهنگی، سال هشتم، شماره‌ی 6 ، صص: 16- 17.
24. ــــــــــــــــــــ، (1405 ق)،  تعلیقةعلینهایةالحکمة، ج: 1، قم: مؤسسة فی طریق الحق.