بررسی تجرد نفس از دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه شیراز

2 کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

تجرد یا مادیت نفس یکی از مسائل مهمی است که همواره از دغدغه‌های فیلسوفان مسلمان بوده است، چراکه اگر وجود نفس به‌ مثابه‌ی جوهری مجرد که بعد از زوال بدن باقی است ثابت نشود، بحث از معادْ بی‌معنا خواهد بود. با توجه به اهمیت مسأله‌ی تجرد نفس، این مقاله سعی دارد با روشی توصیفی تحلیلی، دیدگاه‌ها و براهین فلاسفه‌ی بزرگ اسلامی، مانند ابن سینا و ملاصدرا، را در باب تجرد نفس، بررسی کند.
آن‌چه ابن سینا به اثبات آن همت می‌گمارد اثبات تجرّد قوه‌ی عاقله‌ی نفس است، اما ملاصدرا ضمن ارزیابی و داوری براهین ابن سینا، برخلاف وی، که تنها قوه‌ی عاقله را مجرد می‌دانست، مراتب تجرد را از هم بازمی‌شناسد و به سه مرتبه از تجرد پی می‌برد که عبارت‌اند از تجرد مثالی، تجرد عقلی و تجرد اتم.

کلیدواژه‌ها


1. ابن‌ سینا، حسین ‌بن ‌عبداللّه، (1384)، الاشارات و التنبیهات (مع شرح الخواجه نصیرالدین طوسیو المحاکمات لقطب ‌الدین الرازی)، جلد سوم،تحقیق کریم فیضی، قم: مطبوعات دینی.
2. ــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1371)، المباحثات، تحقیق محسن بیدارفر، قم: انتشارات بیدار.
3. ــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1375)، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن ‌زاده آملی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
4. ــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1383)، رساله‌ی نفس، مقدمه و تصحیح موسی عمید، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
5. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1362)، معراج‌نامه، تصحیح و تحقیق نجیب مایل هروی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
6. تهانوی، محمّد علی، (1996م)، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، جلد اول، بیروت: مکتبه لبنان.
7. سبزواری، ملاهادی (بی‌تا)، شرح منظومه، قم: مصطفوی.
8. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1981م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، جلد سوم، هشتم و نهم، بیروت: دار احیاء التراث.
9. ــــــــــــــــــــــــــــ ، (1382)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح و مقدمه‌ی سید مصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
10. ــــــــــــــــــــــــــ ، (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سیّد جلال الدّین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه‌ی ایران.
11. ــــــــــــــــــــــــــ ، (1363)، مفاتیح الغیب، تصحیح محمّد خواجوی، تهران: مؤسسه‌ی تحقیقات فرهنگی.
12. طاهری، اسحاق، (1388)، نفس و قوای آن از دیدگاه ارسطو، ابن ‌سینا و صدرالدین شیرازی، قم: بوستان کتاب.
13. مصباح یزدی، محمّدتقی، (1375)، شرح جلد هشتم الاسفار الاربعة،جلد اول، نگارش محمد سعیدی مهر، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
14. ـــــــــــــــــــــــ ، (1380). شرح جلد هشتم الاسفار الاربعه، جلد دوم، نگارش محمد سعیدی مهر، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
15. مصلح، جواد، (1356)، علم النفس یا روان‌شناسی صدر المتألهین، جلد دوم و سوم، تهران: دانشگاه تهران.