ملاک ها و ویژگی های مکتب کلام فلسفی در شیعه (با روی کرد به آثار فیاض لاهیجی)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه اصفهان

چکیده

یکی از مهمترین گرایش ها و مکاتب کلامی پدید آمده در کلام تشیع، مکتب کلام فلسفی است. این مکتب که در قرن هفتم توسط خواجه نصیرالدین طوسی (م 672 ق) تأسیس گردید، در ادامه توسط پیروان او مانند علاّمه حلّی (م 726 ق) وفیاض لاهیجی (م 1072 ق) بسط و گسترش یافت و در اندک زمانی، تبدیل به جریان غالب و حاکم در کلام شیعه گشت  در این مقاله، در صدد آنیم که پس از ارائه ی تعریفی دقیق و جامع از کلام فلسفی، با توجه به نگاشته های کلامی لاهیجی، ملاک ها و ویژگی‌های این مکتب کلامی، از جمله استفاده از اصول، قواعد و اصطلاحات فلسفی در تبیین مباحث کلامی را بازشناسی و معرّفی نماییم. شناخت این ویژگی ها و خصائص در تجزیه و تحلیل آرا و اندیشه های کلامی متکلّمان این مکتب از اهمیت فراوانی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها


1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1388)، نصیرالدین طوسی فیلسوف گفتگو، چاپ دوم، تهران: انتشارات هرمس.
2. ابن رشد، ابوالولید، (1968م.)، فصل المقال، بیروت: دارالمشرق. 
3. اشمیتکه، زابینه، (1378)، اندیشه‌های کلامی علاّمه‌ی حلّی، ترجمه‌ی احمد نمایی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
4. اکبریان، رضا، (1386)، مناسبات دین و فلسفه در جهان اسلام، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی.
5. جبرئیلی، محمّدصفر، (1389)، سیر تطوّر کلام شیعه، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی.
6. رازی، فخر الدین، (1407ق.)، المطالب العالیه، ج: 9، بیروت: دارالکتاب العربی.
7. ربّانی گلپایگانی، علی، (1385)، القواعد الکلامیّه، چاپ دوم، قم: مؤسسه‌ی امام صادق(ع).
8. سلطانی، ابراهیم و نراقی، احمد، (1384)، کلام فلسفی، چاپ دوم، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی صراط.
9. سهروردی، شهاب الدین یحیی، (1380)، التلویحات (چاپ شده در مجموعه‌ی مصنّفات شیخ اشراق ج: 1)، تصحیح هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10. شریف مرتضی (موسوی)، علی بن الحسین، (1405ق.)، رسائل الشریف المرتضی، ج: 1، تحقیق سیّد مهدی رجائی، قم: دارالقرآن الکریم.
11. شریف مرتضی(موسوی)، علی بن الحسین، (1410ق.)، رسائل الشریف المرتضی، ج: 4، تحقیق سیّد مهدی رجائی، قم: دارالقرآن الکریم.
12. صدوق، ابوجعفرمحمّدبن علی، (1385)، علل الشرایع، ج: 2، تحقیق سیّد محمّد صادق بحرالعلوم، نجف: منشورات مکتبه‌ی حیدریّه.
13. فرامرزقراملکی، احد، (1385)، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج: 14، مدخل تجرید الإعتقاد، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
14. قدردان قراملکی، محمّد حسن، (1383)، کلام فلسفی، قم: انتشارات وثوق.
15. کلینی، أبوجعفر محمّد بن یعقوب بن إسحاق، (1363)، الکافی، ج: 8، تصحیح وتعلیق علی أکبر غفّاری، چاپ پنجم، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
16. لاهیجی، عبدالرزّاق، (1383)، گوهر مراد، قم: نشر سایه.
17. لاهیجی، عبدالرزّاق، (1372)، سرمایه‌ی ایمان، به تصحیح صادق لاریجانی آملی، چاپ سوم، قم: انتشارات الزهرا.
18. لاهیجی، عبدالرزّاق، (1385)، شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام، ج: 1، تحقیق اکبر اسد علی‌زاده، چاپ دوم، قم: مؤسسه‌ی امام صادق(ع).
19. لاهیجی، عبدالرزّاق، (1387)، شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام، ج: 5، تحقیق اکبر اسد علی زاده، قم: مؤسسه‌ی امام صادق(ع).
20. مجلسی، محمّد باقر، (1403ق.)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج: 110، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الوفاء.
21. مجلسی، محمّد باقر، (1404ق.)، مرآه العقول، ج: 12، چاپ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
22. مفید، محمّد بن محمّد بن نعمان، (1382)، اوائل المقالات، به اهتمام مهدی محقّق، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
23. مفید، محمّد بن محمّد بن نعمان، (1414ق.)، النکت الإعتقادیّه، تحقیق رضا مختاری، چاپ دوم، بیروت: دارالمفید.
24. مفید، محمّد بن محمّد بن نعمان، (1369)، تذکره الاصول(چاپ شده در ضمن کنز الفوائد أبوالفتح کراجکی)، چاپ دوم، قم: مکتبة مصطفوی.
25. ولفسن، هری اوسترین، (1368)، فلسفه‌ی علم کلام، ترجمه‌ی احمد آرام،تهران: انتشارات الهدی.