بررسی کارکرد ضرورت ازلیه حقیقت وجود و لوازم هستی شناختی آن در تبیین توحید صفاتی خداوند

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه فردوسی مشهد و مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان

2 دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

3 استاد دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

این نوشتار به بررسی کارکرد «ضرورت ازلیۀ حقیقت وجود» و لوازم و فروعات آن در «توحید صفاتی واجب‌تعالی» ‌میپردازد. «ضرورت ازلیۀ حقیقت وجود» بدین معناست که حقیقت وجود، مقید، متحیث و مشروط، به هیچ قید و حیثیت و شرطی نمی‌باشد؛ این حقیقت، ضرورتا یک مصداق بیشتر ندارد که «وجود واجب‌تعالی» می‌باشد؛ زیرا وجود واجب‌تعالی مشروط به حیثیت «تقییدیه» یا «تعلیلیه» یا حتی مقید به «قید اطلاق» نیست. «ضرورت ازلیۀ حقیقت وجود» مطابق با معنای مذکور لوازم و فروعاتی مانند: «عدم تناهی و اطلاق وجودی حقیقت وجود»؛ «معیت قیومیۀ حقیقت وجود با مظاهر»؛ «کل الکمال بودن حقیقت وجود»؛ «کل الکمال بودن مظاهر حقیقت وجود» و «تحقق وحدت اتصالی در هستی» دارد. توجه به کارکرد اصل «ضرورت ازلیۀ حقیقت وجود» و لوازم و فروعات آن نقش مهمی در ارائۀ معنای دقیق از «توحید صفاتی» و مؤلفه‌های اصلی آن از جمله «عینیت صفات با ذات واجب‌تعالی» و «عینیت صفات واجب‌تعالی با یکدیگر» ایفاء کند. بر این اساس می‌توان ادعا نمود که واجب‌تعالی همانطور که «احدی الذات» است، «احدی الصفات» نیز می‌باشد؛ البته با پذیرش اصولی نظیر «اصالت وجود»، «وحدت وجود» و «امکان انتزاع مفاهیم و معانی متکثر از حقیقت واحد»، احدی الصفات بودن واجب‌تعالی منافاتی با تعدد و تکثر صفات واجب‌تعالی نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات