گونه‌شناسی مغالطات منقول در قرآن

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، گروه علوم قرآن و فقه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران .

2 استادیار گروه علوم قرآن و فقه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

3 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

اساسی­ ترین خطر در مسیر اندیشمندی، دام مغالطه و پوشاندن لباس حق بر باطل است. مغالطه به عنوان یکی از راه‌های مهم اشتباه در تفکر و استدلال، موجب عدم رهایى از اسارت جهل­مرکب است. غفلت از اشتباه در ماده و صورت استدلال و نیز مسائل خارج از استدلال، عقل بشر را از واقع‌بینى دور می‌کند. قرآن کریم که به باور قطعی مسلمانان هیچ‌گونه کاستی و لغزشی در آن راه ندارد، مناسب‌ترین راهنما برای بررسی شیوه‌های برخورد با مغالطات مخالفان است. در این کتاب وحیانی به اشکال گوناگونی از مغالطات ناشی از برخورد معاندین با دعوت انبیاء اشاره شده است. شناسایی انواع مغالطات یاد شده در قرآن کریم برای داشتن تفکر صحیح، ضروریست. در این مسیر می­توان از شیوه­های برخورد پیامبران(ع) الهی و به‌ویژه پیامبر گرامی اسلام(ص) بهره گرفت. این نوشتار با مراجعه به آخرین کتاب آسمانی به استقصای مهمترین مغالطات معاندان پرداخته و با روش توصیفی­­-تحلیلی به این نتیجه می­رسد که انبیای الهی با الهام از ذات حق به ازای هر نوع مغالطه، شیوه­ی برخورد مناسبی در پیش گرفته­اند که می­تواند به عنوان الگویی کاربردی برای انسانها به‌ویژه مسلمانان در مواجهه با مغالطه­گران تلقی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
جبر، فرید؛ دغیم، سمیح؛ عجم، رفیق؛ جهامى، جیرار (1996م). ‏موسوعه مصطلحات علم المنطق عند العرب.‏ بیروت: مکتبه لبنان ناشرون‏.‏
جعفری، محمدتقی (1363ش). تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی معنوی جلال الدین محمد بلخی، چاپ دهم. تهران: انتشارات اسلامی.
حسینى­شاه­عبدالعظیمى، حسین­بن­احمد (1363ش). ‏تفسیر اثناعشرى.‏ تهران: انتشارات میقات.‏‏
خندان، علی­اصغر (1384ش). مغالطات، چاپ دوم. قم: بوستان کتاب.
خندان، علی­اصغر (1379ش). منطق کاربردی. تهران: انتشارات سمت و موسسه فرهنگی طه.
سجادى، سیدجعفر (1373ش). ‏‏فرهنگ معارف اسلامى، چاپ سوم‏.‏ تهران: انتشارات دانشگاه تهران. ‏
شهرزورى، شمس­الدین (1372ش). ‏‏شرح حکمه الاشراق. (مقدمه و تحقیق: حسین ضیائى­تربتى). تهران: موسسه­ی مطالعات و تحقیقات فرهنگى.‏
صادقی­گل، بهناز؛ دهقانپور، علیرضا (1398ش). پژوهشی پیرامون انواع جدیدی از مغالطه در قرآن. مطالعات قرآن و حدیث، ۱۲(۲)، 83-101.
صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (ملاصدرا) (‏1354ش). ‏المبدأ و المعاد. (تصحیح: سیدجلال­الدین آشتیانى). ‏تهران‏: انجمن حکمت و فلسفه ایران‏.
طالقانى، سیدمحمود (1362ش). ‏پرتوى از قرآن، چاپ چهارم‏. تهران‏: شرکت سهامى انتشار.
طباطبایى، سیدمحمد­حسین (‏1417ق). ‏المیزان فى تفسیر القرآن، چاپ پنجم.‏‏ قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه­ی علمیه­ی قم‏.
طبرسى، فضل­بن­حسن (1372ش). ‏‏مجمع البیان فى تفسیر القرآن، چاپ سوم. (محقق: محمدجواد بلاغى).‏‏ تهران:‏ انتشارات ناصرخسرو.
کاشفى­سبزوارى، حسین­بن­على (1369ش). ‏مواهب علیه. (تحقیق: سیدمحمدرضا جلالى­نائینى). تهران‏‏: سازمان چاپ و انتشارات اقبال.‏
محمدی، محمدعلی (۱۳۶۸ش) نقد مغالطات مستشرقان در مطالعات قرآنی. مطالعات علوم قرآن، 1(1)، ۱۳۴-۱۵۵.
معین، محمد (1379ش). فرهنگ فارسی، چاپ شانزدهم. تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر.
مغنیه، محمد جواد (1424ق). ‏تفسیر الکاشف.‏ تهران‏: دارالکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1374ش). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1386ش/ الف). پیام قرآن، چاپ نهم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1386ش/ ب). سوگندهای پربار قرآن، ج1، چاپ دوم. (گردآوری و تحقیق: ابوالقاسم علیان­نژادی). قم: مدرسه امام علی­بن­ابیطالب­ (ع) واحد انتشارات.