بازخوانی برهان انسان معلّق در فضا در پاسخ های ابن سینا به اشکال های شیخ ابوالقاسم کرمانی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران .

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران.

چکیده

شیخ ابوالقاسم کرمانی از معاصران ابن‌سینا که با وی سخت مخالف بوده و دستِ‌کم یک بار در ری با او مناظره نیز کرده است، نقدهایی بر برهان انسان معلّق در فضای ابن‌سینا ـ که از مهم‌ترین ابتکارات ابن‌سینا در فلسفۀ نَفْس به شمار می‌آید و از زمان وی تا کنون در میان فیلسوفان مسلمان و غیرِمسلمان موافقان و مخالفانی داشته است ـ وارد کرده است. نقدهای وی از طریق نامۀ بهمنیار به دست ابن‌سینا می‌رسد و او به آنها پاسخ می‌دهد که مشروح آن در مباحثات که از آخرین آثار ابن سیناست، آمده است. این مقاله با روشی توصیفی، تحلیلی، و انتقادی به بازخوانی این نقدها و پاسخ‌ها می‌پردازد و می‌کوشد ضمن گزارش کامل تقریر این برهان در مباحثات، نکات تازه‌ای را دربارۀ این برهان مهم بازگو کند. در این میان، آخرین تقریر ابن‌سینا از برهان انسان معلّق، جایگاه این تقریر در میان آثار ابن‌سینا، و ربط و نسبت آن با «برهان انسان معلّقِ معیار» روشن می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1375). النَفْس من کتاب الشفاء. (تحقیق: حسن حسن­زاده‌ی آملی). قم: بوستان کتاب.
  2. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1381). الإشارات و التّنبیهات. (تصحیح: مجتبی زارعی). قم: بوستان کتاب.
  3. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1383). پنج رساله. (تصحیح: احسان یارشاطر). همدان: دانشگاه بوعلی سینا. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  4. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1391). التعلیقات. (تحقیق و تصحیح: سیدحسین موسویان). تهران: مؤسّسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران.
  5. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1400). الحکمة المشرقیّة (جلد دوم: الطبیعیّات). (تصحیح: سادات باران). قم: مهر امیرالمؤمنین (ع).
  6. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1396). المباحثات. (تحقیق: محسن بیدارفر). تهران: مؤسّسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران.
  7. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1984). الأضحویّة فی المعاد. (تصحیح: حسن عاصی). بیروت: المؤسّسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع.
  8. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (2005). القانون فی الطّب. بیروت: دار إحیاء التّراث.
  9. انصاری، حسن (1400). پرویز اذکایی و "رجل همدانی"(بررسیهای تاریخی). https://www.kateban.com/post/4861.
  10. بیدارفر، محسن (1396). پیشگفتار محقق. [در: ابن سینا، حسین­بن­عبدالله (1396). المباحثات. (تحقیق: محسن بیدارفر)]. تهران: مؤسّسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران.
  11. حسینی، سیّدعلی (1400). بررسی رأی ابن‌سینا درخصوص تأثیرگذاری تخصص فلسفی بر نحوه‌ی پاسخ‌دهی به موقعیّت‌های شهودی: با نگاهی تطبیقی به دیدگاه برخی فیلسوفان آزمایشگر. فلسفه و کلام اسلامی، 54 (1)، 39-60.

Doi: https://doi.org/10.22059/jitp.2021.309970.523225

  1. 12. حلّی، حسن­بن­مطهّر (1413ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. (تصحیح: حسن حسن­زاده‌ی آملی). قم: مؤسّسة النشر الاسلامی.
  2. دانش­پژوه، محمّدتقی (1332). فهرست کتابخانه‌ی اهدائی آقای سید محمد مشکوة به کتابخانه‌ی دانشگاه تهران (جلد 3). تهران: دانشگاه تهران.
  3. رازی، فخرالدّین محمّد (1384). شرح الإشارات و التّنبیهات. (تصحیح: علیرضا نجف‌زاده). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  4. سبزواری، حاج­ملاّهادی (1362). اسرار الحکم. (مقدّمه و حواشی: ابوالحسن شعرانی). (تصحیح: سیّدابراهیم میانجی). تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  5. شیدان­شید، حسینعلی، و شیروانی، علی (1402). برهان انسان معلّق در فضا در اَضحویّه‌ی ابن‌سینا: تحلیل، مقایسه، نقد. انسان­پژوهی دینی، 20 (50)، 49-70.

Doi: https://doi.org/10.22034/ra.2024.2001694.2882

  1. شیرازی، صدرالدین­محمّد[ملاصدرا] (1375). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألّهین. (تصحیح: حامد ناجی­اصفهانی). تهران: حکمت.
  2. طوسی، نصیرالدین­محمّدبن‌محمّد (1403ق). شرح الإشارات و التّنبیهات، مع شرح الشرح لقطب‎الدین الرازی (جلد 2). قم: دفتر نشر الکتاب.
  3. قوشچی، علاءالدّین­ علی­بن­محمّد (1400ق). شرح تجرید العقائد المشهور بالشرح الجدید (جلد 2). (تصحیح: محمّدحسین زارعی­اصفهانی). قم: نشر رائد.