نسبت متافیزیک و دانش‌های هنجاری نزد فارابی و هیلاری پاتنم

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، دانشکده الهیات و معارف اهل البیت(ع)، دانشگاه اصفهان،اصفهان، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اهل البیت(ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران .

3 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اهل البیت(ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران .

10.22099/jrt.2024.49976.3030

چکیده

فارابی و پاتنم تأثیر مخرّب یا مولّد متافیزیک در دانش‌های هنجاری، مثل حکمت عملی و فقه در علوم قدیم و اخلاق و اقتصاد در علوم جدید، را امری آشکار می‌دانند و معتقدند عدم توجه به این نقش منجر به اثرات غیر قابل جبران می‌گردد. برای فارابی این نقش ضروری و حیاتی در قالب استفاده‌ی دانش‌های هنجاری از معارفی است که در متافیزیک تبیین و مبرهن شده است و لذا حذف متافیزیک نزد فارابی به معنای حذف برخی مبادی آن دانش‌ها، رد عینیت در ارزشها و ورود به وادی نسبی‌گرایی خواهد بود. در طرف مقابل، پاتنم، منکر متافیزیک سنتی بوده و به دنبال حذف آن از دانش‌های هنجاری است؛ لذا برای کارکردی که متافیزیک سنتی در دانش‌های هنجاری داشته است جایگزینی معرفی می‌کند؛ این جایگزین، تفسیر و روایت خاص او از فلسفه‌ی پراگماتیسم است. پاتنم در این روایت، پراگماتیسم را نوعی از متافیزیک می‌داند، متافیزیکی که بدون مرز بوده و در نقش آسیب‌شناسی و اصلاح‌گری سایر فلسفه‌ها ظاهر می‌شود؛ طبیعتاً بر این مبنای جدید، پاتنم تصویر دیگری از دانش‌های هنجاری و معیار عینیت و نسبی‌گرایی ارائه می‌کند. روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل منطقی_فلسفی، اعم از تحلیل مفهومی، تحلیل گزاره‌ای، تحلیل سیستمی، با رویکرد تطبیقی به آرای دو فیلسوف، جهت تضارب آرا، تبیین و گفت‌وگوی آن دو اندیشه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 11 تیر 1403

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار