حشر عین و مثل اجزاء بدن انسان در معاد از منظر امامیه و ماتریدیه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران .

2 دانشیار گروه مذاهب اسلامی، دانشکده مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

3 استادیار دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

4 دانشیار گروه شیعه شناسی و مدرسی معارف، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

چگونگی حشر در قیامت و اینکه معاد روحانی صرف است یا روحانی و جسمانی، و در صورت دوم، آیا عین اجزاء بدن دنیوی، در آخرت محشور خواهد شد یا مثل آن، از مباحث مهم مربوط به معاد در مذاهب اسلامی است. این مقاله، به با جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای به روش تحلیلی ـ مقایسه‌ای در مقام پاسخ به این پرسش است که از منظر امامیه و ماتریدیه، در نشئه اخروی عین اجزاء اصلی و فرعی محشور می‌شود و یا مثل آن؟ هدف پژوهش، کشف اشتراکات و تمایزات بین این دو مکتب کلامی به منظور بستر سازی برای تعامل بیشتر و تقریب بین دو مذهب کلامی است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، متکلمان امامیه یا به انتقال عین اجزاء اصلی و فرعی، و یا انتقال عین اجزاء اصلی و مثل اجزاء فرعی و یا به انتقال عین نفس و روح، و مثل اجزاء اصلی و فرعی معتقدند. ولی بیشتر متکلمان ماتریدی به دلیل اتّکا به ادله نقلی، فقط به حشر عین اجزاء اصلی و فرعی چه در جواز اعاده معدوم یا تجمیع اجزاء در قیامت معتقد هستند. قول «متکلمان فیلسوف مشرب امامیه» و «قائلان به جواز اعاده معدوم از مکتب ماتریدیه»، با یافته‌های علوم تجربی موافقت و سازش بیشتری به صورت حدسی و تخمینی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. آشتیانی، میرزا احمد (1383). بیست رساله. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  2. ابن اثیر، مبارک­بن­محمد (1367). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر. قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  3. ابن بقیره مقدسی، حسن­بن­ابی‌بکر (1432ق). غایه المرام فی شرح بحر الکلام. (تحقیق: محمد السید احمد شحاته، و عبد الله محمد اسماعیل). قاهره: المکتبه الازهریه للتراث.
  4. ابن درید، محمدبن­حسن. (1988). جمهره اللغه. بیروت: دار العلم للملایین.
  5. ازهری، محمدبن­احمد (1421 ق). تهذیب اللغه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  6. ابن­کمال­پاشا، شمس‌الدین (1430ق). مسائل الاختلاف بین الاشاعره و الماتریدیه. اردن: دارالفتح للدراسات و النشر.
  7. ابن­همام کمال­الدین، محمدبنعبدالواحد (2005). المسایره فی علم الکلام و العقائد التوحیدیة المنجیة فی الآخرة. لبنان: بیبلوس.
  8. استرآبادی، محمدجعفر (1382). البراهین القاطعه فی شرح تجرید العقائد الساطعه. قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
  9. اسفراینی، ملااسماعیل (1383). انوار العرفان. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  10. بزدوی، محمدبن­محمد. (1424ق). أصول الدین (بزدوی). (تحقیق هانس پیتر لنس). قاهره: المکتبه الأزهریه للتراث.
  11. جمعی از نویسندگان. (1415ق). شرح المصطلحات الکلامیه. مشهد: آستان قدس رضوی.
  12. جهامی، جیرار (2006). الموسوعة الجامعة لمصطلحات الفکر العربی و الإسلامی. لبنان: مکتبة لبنان ناشرون.
  13. جوهری، اسماعیل­بن­حماد. (1376ق). الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین.
  14. حسن­زاده­آملی، حسن (1381). الحجج البالغه علی تجرد النفس الناطقه. قم: بوستان کتاب.
  15. حسن­زاده­آملی، حسن (1413ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد علامه حلی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  16. حسینی، ابوالفتح­بن­مخدوم (1365). مفتاح اللباب. (تحقیق: مهدی محقق). تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
  17. حسینی، مژگان، پریور، کاظم، قهرمانی، محمدحسین، و استاد، سیدناصر (1384). ارزیابی بیان پروتیین‌های ATF -2 و P38 در سلول‌های کورتکس جنین رت بعد از القای مرگ سلولی در مدل صدمه به DNA»، فصلنامه پزشکی یاخته، 7(27)، 126-131.
  18. حلی، حسن­بن­یوسف. (1363). أنوار الملکوت فی شرح الیاقوت. قم: الشریف الرضی.
  19. حمصی­رازی، سدیدالدین، (1412ق). المنقذ من التقلید. قم: مؤسسة النیشر الإسلامی.
  20. خرازی، سیدمحسن (1417ق). بدایه المعارف الإلهیه فی شرح عقائد الإمامیه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  21. خیالی، احمدبن­موسی. (1429ق). شرح العلامه الخیالی علی النونیه. قاهره: مکتبه وهبه.
  22. دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت نامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
  23. دهقانی، حسا (1387). نقش اجسام هسته‌ای PML در کنترل بیان ژن. اولین کنگره سیتوتکنولوژی و کاربردهای آن. دانشگاه فردوسی مشهد: دانشکده علوم پایه، گروه زیست شناسی.
  24. رازی­حنفی، ابوبکراحمد (1422ق). شرح بدء الامالی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  25. راغب­اصفهانی، حسین­بن­محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دار القلم.
  26. زمخشری، محمودبن­عمر. (1979). أساس البلاغه. بیروت: دار صادر.
  27. سبحانی، جعفر (1376). الحیاه البرزخیه. قم: مؤسسه امام صادق.
  28. سبحانی، جعفر (1382). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد قسم الالهیات. قم: مؤسسة الإمام الصادق علیه السلام.
  29. سبحانی، جعفر (1425ق). رسائل و مقالات. قم: مؤسسة الامام الصادق.
  30. سجادی، جعفر (1361). فرهنگ علوم عقلی (شامل اصطلاحات فلسفی، کلامی، منطقی). تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
  31. شبّر، سید عبدالله (1424ق). حق الیقین فی معرفه اصول الدین. قم: انوار الهدی.
  32. شریف­مرتضی، سیدمرتضی (1411ق). الذخیره فی علم الکلام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  33. صدرالدین­شیرازی، محمدبن­ابراهیم [ملاصدرا] (1302). الحشر. تهران: بی‌نا.
  34. صدرالدین­شیرازی، محمدبن­ابراهیم [ملاصدرا] (1378). المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  35. صدرالدین­شیرازی، محمدبن­ابراهیم [ملاصدرا] (1417ق). الحشریه. تهران: منشورات الحکمة.
  36. صدرالمحققین صدرالشریعة ثانی، عبیدالله­بن­مسعود­المحبوبی (2021). شرح تعدیل العلوم (قسم الکلام). (تحقیق محمود آی و مصطفی برص بوغا). استانبول: رئاسة الشؤون الدینیة.
  37. صدوق، محمدبن­علی (1414ق). الاعتقادات. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
  38. صفار، ابراهیم­بن­اسماعیل (1431ق). تلخیص الادله لقواعد التوحید. قاهره: دار السلام.
  39. طالقانی، نظر علی (1373). کاشف الأسرار. تهران: رسا.
  40. طباطبایی، محمد حسین (1374). ترجمه تفسیر المیزان. (تحقیق: سید محمد باقر موسوی همدانی). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  41. طباطبایی، محمدحسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
  42. طریحی، فخرالدین­بن­محمد (1375). مجمع البحرین. (تحقیق: احمد حسینی اشکوری). تهران: مکتبة المرتضویة.
  43. طوسی، نصیرالدین (1416ق). قواعد العقائد. (تحقیق: علی ربانی گلپایگانی). قم: حوزه علمیه قم.
  44. طوسی، نصیرالدین (1404ق)، تجرید الاعتقاد. قم: دارالحکمه.
  45. طوسی، نصیرالدین (1405ق). تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل. بیروت: بی­نا.
  46. طوسی، نصیرالدین (1425ق). بقاء النفس بعد فنا الجسد، شرح: از ابو عبد الله زنجانی. قاهره: المکتبة الازهریة للتراث.
  47. طوسی، نصیرالدین (1363). تصورات یا روضة التسلیم. (ترجمه: ولادمیر ایوانوف). تهران: نشر جامی.
  48. عاملی، میرسیدمحمد (1355). لطائف غیبیه. بی­جا: مکتب السید الداماد.
  49. غزنوی، احمد بن محمد. (1419 ق). أصول الدین (غزنوی). (تحقیق: عمر وفیق داعوق). بیروت: دار البشائر الإسلامیة.
  50. فاضل­مقداد، مقدادبن­عبدالله (1405ق). إرشاد الطالبین إلی نهج المسترشدین. قم: کتابخانه آیت­الله­ مرعشی­نجفی.
  51. فاضل­مقداد، مقدادبن­عبدالله (1420ق). الانوار الجلالیه فی شرح الفصول النصیریه. مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة.
  52. فاضل­مقداد، مقدادبن­عبدالله (1422ق). اللوامع الالهیه فی المباحث الکلامیه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  53. فاطمی‌فرد، سیده­زهرا، و معصومی­اصل ، اسد (1398). استخراج DNA از نمونه‌های خشک شده گیاه و قارچ با روشی سریع، ایمن و بدون استفاده از نیتروژن مایع. فصلنامه زیست‌شناسی سلولی و مولکولی گیاهی، 14(3)، 20-27.
  54. فلچر (بی‌تا). تکامل از نظر انسان امروز. (ترجمه: محمدرضا توکلی­صابری) تهران: چاپخانه فاروس ایران.
  55. فیاض لاهیجی، (بی‌تا). شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام. اصفهان: نشر مهدوی.
  56. فیض کاشانی، محمدبن­مرتضی (1425ق). انوار الحکمة. قم: انتشارات بیدار.
  57. قاری، علی­بن­سلطان­محمد (1428ق). شرح کتاب الفقه الاکبر (قاری). (مصحح: علی­محمد دندل). بیروت: دار الکتب العلمیة.
  58. کوثری، محمد زاهد (1425ق). العقیده و علم الکلام. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  59. ماتریدی، محمدبن­محمد (1426ق). تاویلات اهل السنة. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  60. مالکوس، آلیدا (1375). لوئی پاستور. (ترجمه: ناصر جدیدی). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  61. مجلسی، محمدباقر (1386). حق الیقین. تهران: انتشارات اسلامیه.
  62. محقق سبزواری، هادی (1383). أسرار الحکم. قم: مطبوعات دینی.
  63. محمدی گیلانی، محمد (1421ق). تکملة شوارق الالهام. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  64. مروارید، حسنعلی (1418ق). تنبیهات حول المبدا و المعاد. مشهد: استان قدس رضوی.
  65. مفید، محمدبن­محمد (1413ق). النکت الاعتقادیه. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
  66. نسفی، میمون­بن­محمد (1426ق). بحر الکلام. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  67. نسفی، نجم الدین عمربن­محمد بن­احمد (بی‌تا). شرح مختصر العقائد (نسخه خطی). ریاض: مکتبة الملک فهد الوطنیة.
  68. نسفی، عبدالله بن­احمد (أبوالبرکات) (1432ق). شرح العمدة فی عقیدة أهل السنة و الجماعة (بالاعتماد فی الاعتقاد). (تحقیق: عبدالله­ محمد عبدالله اسماعیل). قاهره: مکتبة الازهریة للتراث.
  69. نسفی، عبدالله بن­احمد (أبوالبرکات) (1421ق). العمده فی أصول الدین (نسفی). بغداد: مکتب و معهد الدره للحاسبات.
  70. والد، جرج، و دیگران (1342). شناخت حیات. (ترجمه: محمود بهزاد). تهران: چاپخانه فردوسی.
  71. وجود، آرش، نقی­زاده­باقی، داود، خدادادی­مقدم، محمد، و ابراهیم­زاده­رجائی، غلامرضا (1400). نگرش قرآن و شیمی در مورد پیدایش حیات در سیاره زمین. مطالعات قرآن و علوم دانشگاه جامعة المصطفی العالمیة، 5(9)، 58-85.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار