تبیین نظریات معرفت‌شناختی محمدحسن الهی طباطبائی در «رسالة الإشتباهات» و تطبیق آن بر مبانی حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری حکمت متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران .

2 دانشجوی دکتری فلسفه، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.

چکیده

محمدحسن الهیِ طباطبائی از شاگردان میرزاعلی قاضی است. از معدود آثار به جای مانده از ایشان، رساله‌ای کوتاه به نام «رسالة الإشتباهات» در موضوع ادراک و برخی مسائل معرفت‌شناختی است. وی در این رساله به برخی از مسائل مهم معرفت‌شناسی، نظیر توهم انقطاع و استقلال وجودی موجودات به مثابۀ خطایی معرفت‌شناختی؛ علم، تنها راه شناخت و ارتباط انسان با خارج؛ نفس و علیت آن نسبت به معلومات و زمینه‌سازی آن برای اثبات اتحاد علم و عالم و معلوم؛ اقتدار نفس نسبت به ایجاد تغییر در صور منشئات؛ انحصار عالَم انسان در معلومات و نیز عاملیت حکم و ارادۀ انسان در وقوع حوادث» می‌پردازد. بررسی این مسائل در این رساله، ممکن است در برخی مواضع، این تصور را در پی داشته باشد که این نظریات از اتقان و استحکام کافی برخوردار نباشند. در این مقاله سعی شده است با روش تحلیل محتوا، ضمن تبیین نظریات ایشان و تطبیق آن‌ها با مبانی معرفتی حکمت متعالیه، نشان داده شود که می‌توان دیدگاه ایشان را  در برخی مواضع، تبیین نوینی از مسائل معرفت‌شناختی نیز دانست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375ش). النفس من کتاب الشفاء. (تصحیح: حسن حسن­زادة آملی). قم: مکتب الاعلام الاسلامی. مرکز النشر.
حسن‌زاده، حسن (1364ش). هزار و یک نکته. تهران: نشر فرهنگی رجاء.
سبزواری، ملاهادی بن مهدی (1379ش). شرح المنظومه. (تصحیح: حسن حسن­زادة آملی). تهران: نشر ناب.
طباطبائی، سیّد محمدحسن (1396ش). رسائل الهی. (به کوشش: حسین کلباسی­ا­شتری). تهران: انتشارات دانشگاه علامة طباطبائی.
طباطبائی، سیّد محمدحسین (1402ق). نهایة الحکمة. قم: انتشارات جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم (ملاصدرا) (1363ش). مفاتیح الغیب. تهران: موسسة تحقیقات فرهنگی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم (ملاصدرا) (1375ش). مجموعه رسائل فلسفی. (تصحیح: حامد ناجی­اصفهانی). تهران: انتشارات حکمت.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم (ملاصدرا) (1380ش). المبدأ و المعاد. (تصحیح: سیّد جلال ‌الدین آشتیانی). قم: دفتر تبلیغات حوزة علمیة قم.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم (ملاصدرا) (1384ش). شرح الاصول الکافی، ج2. (تحقیق: مهدی رجائی). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم (ملاصدرا) (1387ش). سه رسائل فلسفی. قم: دفتر تبلیغات حوزة علمیة قم.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم (ملاصدرا) (1390ش). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. (تصحیح: سیّد جلال‌ الدین آشتیانی). قم: بوستان کتاب.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم (ملاصدرا) (1391ش). العرشیة. (تصحیح: محمد خواجوی). تهران: انتشارات مولی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم (ملاصدرا) (1392ش). تعلیقه بر حکمة الاشراق. (تصحیح: نجفقلی حبیبی). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ‌ابراهیم (ملاصدرا) (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.