قانون، عنصر زمینه‌ساز حیات عقلانی در اندیشه ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اهل البیت(ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

قانون از عناصر اساسی در زمینه سازی حیات عقلانی به شمار می رود. هدف از اعتبار قانون، هدایت فرد یا جامعه به سوی تحقق مصلحت یا دورکردن از مفسده است. به باور ملاصدرا خداوند نوع انسان را منحصر در فرد نیافریده است،لذا انسان از یک زندگی اجتماعی و تمدنی برخوردار است، زیرا در وجود و بقای خود ناگزیر از مشارکت است که این تعاون و مشارکت پیروی از نوعی سنت و قانون می‌کند. مسئلۀ پژوهش حاضر عبارت است ازاینکه آنچه ملاصدرا از قانون اراده کرده به صورت کلی، مساوق با شریعت نیست؛ بلکه معنایی عام‌تر اراده شده است. دراین تحقیق باتوجه به تحلیل معنای عام از قانون و با تکیه بر روش تحلیلی منطقی به رهاوردهایی از قبیل تبیین وابستگی و ارتباطِ قانون با دین و صلاح عمومی مردم و بررسی جایگاه امنیت با تکیه بر اجرای قانون با عنایت به سامانه‌های اجتماعی و در نهایت تحلیلی از نقش قانون در دوساحت درونی و بیرونی انسان، پرداخت. با تحلیل‌های انجام‌شده حکمت‌متعالیه در جهت زمینه سازی حیات عقلانی از ظرفیت مناسبی برخوردار است، زیرا همسویی عقل و دین در بستر تبعیت سیاست از شریعت منجر به شکل‌گیری هنجارهای اجتماعی و فردی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1430ق). الالهیات من الشفاء. قم: ذوی القربی.
  2. ابن سینا، حسین بن عبدالله (بی­تا). رسالهی عیون الحکمة. (تحقیق: محسن بیدارفر). قم: بیدار.
  3. اسمیت، آدام (1397). ثروت ملل. (ترجمه‌: سیروس ابراهیم زاده). تهران: پیام.
  4. جوادی­آملی، مرتضی (1399). سیاست الهیه در حکمت متعالیه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  5. حسنی، ابوالحسن (1390). حکمت سیاسی متعالیه. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی.
  6. دوانی، جلال‌الدین (بی‌تا). لوامع الاشراق فی مکارم الاخلاق. بی‌جا.
  7. دیرباز، عسگر، و زارعی بلشتی، محمود (1393). بررسی دلیل ضرروت قانون در اثبات نبوت عامه. پژوهشنامه کلام، 1(1)، 69-92.

Dor:  https://dorl.net/dor/20.1001.1.24765325.1393.1.1.4.9

  1. سلیمانی، عبدالرحیم (1393)، فلسفه بعثت انبیاء کاستی یا بیداری عقل. پژوهشهای فلسفی کلامی، 16(1)، 79-100. Doi: https://doi.org/10.22091/pfk.2014.23
  2. سبزواری، ملاهادی (1390)، تعلیقات الشواهد الربوبیة. (تصحیح: سیدجلال الدین آشتیانی). قم: بوستان کتاب.
  3. صارمی، حمیدرضا، و شیدایی، آیلین (1399). خوانش سرمایه‌ی اجتماعی در حکمت صدرایی. نشریه‌ی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، 10(1)، 159-183.

Doi: https://doi.org/10.22059/jstmt.2020.77811

  1. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1366). شرح اصول کافی. (تصحیح: محمد خواجوی). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  2. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1365). تفسیر القرآن الکریم. (تحقیق: محسن بیدارفر). قم: بیدار.
  3. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1381 الف). المبدا والمعاد. (تحقیق: محمد ذبیحی و جعفر شانظری). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  4. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1381ب). کسر اصنام الجاهلیه. (تحقیق: محسن جهانگیری). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  5. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1390). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. (تحقیق: سیدجلال الدین آشتیانی). قم: بوستان کتاب.
  6. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم (1428ق). اسرارالایات. (تحقیق: سیدمحمدموسوی). بیروت: التاریخ العربی.
  7. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1372). المیزان. تهران: دارالکتب اسلامیه.
  8. طوسی، خواجه­نصیرالدین­محمد (‌1373). اخلاق ناصری. (تحقیق: مجتبی مینوی و علیرضا حیدری). تهران: خوارزمی.
  9. فارابی، ابونصر (1413ق). التنبیه علی سبیل السعادة. بیروت: دار المناهل.
  10. فیرحی، داوود (1402ش). مفهوم قانون در ایران معاصر. تهران: نی.
  11. کلینی، محمدبن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  12. لک‌زایی، نجف (1381). اندیشهی سیاسی صدر المتالهین. قم: بوستان کتاب.
  13. لک‌زایی، شریف (1395). فلسفهی سیاسی صدر المتالهین. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  14. نجفی، سیدحسن (بی­تا). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  15. یوسفی راد، مرتضی (1378). مفهوم‌شناسی فلسفه سیاسی مشاء. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.