خوانشی برمولفه های عرفانی تاثیر گذار نفس بر‎ ‎سلامت بدن از دیدگاه مولوی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه معارف و فلسفه اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.

چکیده

مسئله ی نفس و چگونگی ارتباط آن با بدن، همواره یکی از مهم ترین دغدغه های عارفان وپزشکان بوده، و این ‏امر منشاء شکل گیری مباحث متعددی در حوزه پزشکی شده است.عرفان مکتب مبتنی بر کشف وشهود و ‏برخاسته از تهذیب وتزکیه نفس است که مبانی نظری آن در متون دینی و آثـارعرفانی وادبی تجلی یافته ‏است.هدف از این پژوهش تبیین مولفه های اثر گذار سلامت نفس بر بدن در منظر مولوی‎ ‎است.‏
این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی و گردآوری داده ها بر اساس روش کتابخانه ای است که با تحلیل محتوا به ‏بررسی مولفه های اثرگذار نفس برسلامت بدن می پردازد.‏
این پژوهش نشان می دهد؛ مولوی با الهام گرفتن از آموزه های دینی معتقداست ارتباط تنگاتنگی بین سلامت ‏نفس وبدن وجود دارد به نحوی که تغییر جزئی در سلامت هریک ( نفس و بدن ) بر سلامت دیگری تأثیر ‏می‌گذارد.بنابراین باید با مراقبت از نفس، از جسم خود نیز محافظت کرد زیرا سلامتی این دو به یکدیگر وابسته ‏است.درواقع عارف از رهگذر تزکیه ﻧﻔـﺲ،تعادل و هماهنگی در ابعاد ظاهری و باطنی میان نفس وبدن را‎ ‎ممکن ‏می سازد. لذا جهت تصفیه ‌ درون‌ و صیقل جان باید جسم را نیز به ریاضت کشاند تا هم زمان زمینه ساز کمال ‏سلامت روح و تن را فراهم آورد.براین اساس نفس دارای جامعیت و قوت وجودی است که بر بدن تاثیر و ‏تسلط دارد و دلایل این اثرگذاری نفس بربدن؛ مقام جانشینی،امتزاج معنوی نفس، و بدن ، مقام احدیت ، قدرت ‏سازنده نفس است. ‏

کلیدواژه‌ها


  1. ۱. ابن‌عربی‌، محی‌الدین، (۱۴۲۲ق)، تفسیر ابن‌العربی، ج۲، تـحقیق سـمیر مـصطفی رباب، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

    ۲. ابن‌عربی‌، محی‌الدین، (۱۳۷۵‌)، فصوص الحکم، تحقیق حسن‌زاده‌آملی، تهران: انتشارات فرهنگ وارشاد.

    ۳. ابن‌عربی‌، محی‌الدین، (۱۴۰۵ق)، الفتوحات المکیه، تحقیق عـثمان یحیی، قاهره‌: المکتبه العربیه.

    ۴. ابن‌عربی‌، محی‌الدین، (۱۹۸۱)، فصوص‌ الحکم‌‌، قاهره: دار إحـیاء الکتـب العربیه.

    ۵. ابن‌عربی‌، محی‌الدین، (١٣٨٣)، الفـتوحات‌ المـکیه فـی اسـرار المـالکیه و الملکیه، ترجمه‌‌ی محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی.

    ۶. ابن‌منظور محمد‌بن‌مکرم‌بن‌احمد انصارى،‌ (۱۴۰۵‌ق)، لسان العرب، قم: نشر أدب الحوزه.

    ۷. ابن‌ترکه اصفهانی، علی‌بن‌محمد، (۱۴۱۱ق)، تمهید القواعد، تهران: چاپ جلال‌الدین آشتیانی.

    1. ابن‌سینا، حسین‌‌بن‌‌عبدالله، (۱۴۰۴ق)، الاشارات و التنبیهات، تهران: دفتر نشر کتاب.

    ۹. ابن‌سینا، حسین‌‌بن‌‌عبدالله، (۱۴۱۱ق)، طبیعیات الشفاء، تحقیق سعید زاید و الاب القواتی، بیروت: دار الترث.

    ۱۰. احمدبن‌محمد حسینی‌‌اردکانی، (۱۴۰۸ق)، مرآت‌ الاکوان، تحقیق عبدالله نورانی.

    ۱۱. اسدی، محمدرضا، (۱۳۸۶)، حدیث آرزومندی: بررسی آرای انسان‌شناسانه‌ی هیدگر و ملاصدرا، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    ۱۲. استعلامی، محمد، (۱۳۹۲)، شرح مثنوی، تهران: نشر سخن.

    ۱۳. انقروی، اسمعاعیل، (۱۳۸۹)، شرح کبیر انقروی بر مثنوی مولوی، ترجمه‌ی عصمت ستارزاده، تهران: نگارستان کتاب.

    ۱۴. افضلی، محمدرضا، (۱۳۸۸)، سروش آسمانی، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.

    ۱۵. اکبرآبادی، ولی‌محمد، (۱۳۸۷)، شرح مثنوی مولوی (موسوم به مخزن الاسرار)، تهران: قطره.

    ۱۶. بهشتی، محمد، (۱۳۷۵)، «کیفیت ارتباط ساختمان وجود انسان»، حوزه و دانشگاه، شماره‌ی ۹.

    ۱۷. حر عاملی، محمدبن‌حسن، (۱۳۸۹)، کلیات حدیث قدسی، ترجمه‌ی کتاب جواهر السنیه، ترجمه‌ی زین‌العابدین کاظمی‌خلخالی، تهران: نشر دهقان.

    ۱۸. جعفری، محمدتقی،‌ (۱۳۷۶)، تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی جلال‌الدین محمد بلخی، ج۵، چاپ سیزدهم، تهران: اسلامی.

    ۱۹. جوادی‌آملی، عبدالله، (۱۳۸۹)، تفسیر موضوعی قرآن، ج۱۲، قم: اسراء.

    ۲۰. جهانگیری، محسن، (۱۳۶۷)، محی‌الدین عربی چهره‌ی برجسته‌ی عـرفان اسـلامی، تهران: دانـشگاه تهران.

    ۲۱. جندى، مؤیدالدین، (۱۴۲۳ق)، شرح فصوص الحکم، تصحیح جلال‌الدین آشتیانى، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب.

    ۲۲. جامی، نورالدین عبدالرحمن، (۱۳۷۰)، نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، تهران: مـؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

    ۲۳. چیتیک، ویلیام، (۱۳۸۳)، ‌طریق صوفیانه‌ی عشق، ترجمه‌ی مهدی سرررشته‌داری، تهران: انتشارات مهراندیش. ‌

    ۲۴. حسن‌زاده‌آملى، حسن، (۱۳۷۱)، عیون مسائل النفس، تـهران: امـیرکبیر.

    ۲۵. حـسینی‌تهرانی، سیدمحمدحسین،‌ (۱۴۱۹)، مهر تابان، چاپ نهم، تهران: علامه طباطبایی.

    ۲۶. حسینی، احمد‌بن‌احمد اردکانی، (۱۳۷۵)، مرآت الاکوان تحریر شرح هدایه ملاصدرا، تهران: علمی و فرهنگی.

    ۲۷. خوارزمی، کمال‌الدین حسین، (۱۳۸۴)، جواهر الاسرار و زواهر الانوار، تهران: اساطیر.

    ۲۸. دهخدا، علی‌اکبر، (۱۳۷۵)، لغت‌نامه‌ی‌ دهخدا‌، تهران: سیروس.

    ۲۹. راغب‌‌اصفهانی‌، حسین، (۱۴۱۲ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار العلم.

    ۳۰. رازی، محمدبن‌عمر، (۱۳۷۹)، تفسیر کبیر مفاتیح‌ الغیب، ترجمه‌ی علی‌اصغر حلبی، تهران: اساطیر.

    ۳۱. زرین‌کوب، عبدالحسین، (۱۳۷۲)، بحر در کوزه، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی.

    ۳۲. زمانی، کریم، (۱۳۹۸)، شرح جامع مثنوی معنوی، تهران: انتشارات اطلاعات.

    ۳۳. سهروردی، شهاب‌الدین، (۱۳۹۳)، عوارف المعارف، ترجمه‌ی عبدالمؤمن اصفهانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

    ۳۴. سبزواری، ملاهادی، (۱۴۱۳ق)، شرح‌ المنظومه‌، ج۴، تصحیح و تعلیق علامه حسن‌زاده‌آملی‌، تهران: ناب.

    ۳۵. سبزواری، ملاهادی، (۱۳۸۰)، اسرار الحکم، تهران: دار‌ الکـتب الاسلامیه.

    ۳۶. سجادی، سیدجعفر، (۱۳۸۷)، فرهنگ اصطلاحات فلسفی، تهران: طبع و نشر.

    ۳۷. شیبانی‌، محمدبن‌حسن، (۱۴۱۳ق)، نهج البیان‌ عن‌ کشف مـعانی القـرآن‌، حسین درگاهی، تهران: بنیاد دایرة‌المـعارف اسـلامی.

    ۳۸. شهیدی، سیدجعفر، (۱۳۷۶)، شرح مثنوی، تهران: نشر اطلاعات.

    ۳۹. طباطبایی، سیدمحمد‌حسین، (۱۴۱۷ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۵، چاپ پنجم، قم: دفـتر انـتشارات اسـلامی.

    ۴۰. طبرسی‌، فضل‌بن‌حسن، (۱۳۷۲)، مجمع البـیان فـی‌ تفسیر‌ القرآن، ج۷، چاپ‌ سوم، تحقیق محمدجواد‌ بلاغی‌، تهران: ناصر خسرو.

    ۴۱. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، (۱۳۸۳)، العین فى اللغه، تهران: اسوه.

    ۴۲. فرانکلین، دین لوییس، (۱۳۹۰)، مولانا، دیروز تا امروز، شرق تا غرب، ترجمه‌ی حسن لاهوتی، تهران: نشر نامک.

    ۴۳. فخررازی، محمد‌بن‌عمر، (۱۳۸۱)، تفسیر کبیر مفاتیح الغیب، ترجمه‌ی علی‌اصغر حلبی، تهران: اساطیر.

    ۴۴. فروزانفر، بدیع‌الزمان، (۱۳۷۹)، شرح مثنوی شریف، تهران: انتشارات زوار.

    ۴۵. فدائی، غلامرضا، (۱۳۹۵)، جستارهایی در هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی، تهران: امیرکبیر.

    ۴۶. قیصری، محمدداوود، (۱۳۸۴)، رسائل، تحقیق‌ سیدجلال‌الدین‌ آشتیانی، تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران.

    ۴۷. قجاوند، مهدی؛ حاج کاظمیان، محسن، (۱۳۹۵)، «تمایز روح و نفس در قرآن کریم و روایات»، مطالعات قرآن و حدیث، شماره‌ی ۹، ص۹۷ـ۱۲۲.

    ۴۸. قونوى، صدرالدین، (۱۳۷۲)، شرح الأربعین حدیثا، قم: بیدار.

    ۴۹ قونوى، صدرالدین، (۱۳۷۵)، مقدمه‌ی شرح فصوص الحکم، تهران: تبلیغات اسلامی.

    ۵۰. کاپلستون، فردیک چارلز، (۱۳۸۸)، تاریخ فلسفه، ترجمه‌ی جلال‌الدین مجتبوی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

    ۵۱. کاشانی، عبد‌الرزاق، (۱۳۷۰)، اصطلاحات الصوفیه، قم: انـتشارات بـیدار.

    ۵۲. کاشانی، عبد‌الرزاق، (۱۳۷۹)، لطائف الأعلام فـی اشـارات اهـل الالهام، تحقیق مجید هادی‌زاده، تهران: میراث مکتوب.

    ۵۳. کاشانی، عبد‌الرزاق، (۱۳۷۰)، شرح فصوص الحکم، چاپ ‌چهارم، قم: بیدار.

    ۵۴. کلینی، مـحمدبـن‌یعقوب،‌ (۱۴۰۷ق)، الکافی‌، ج۱ و ۲، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامی.

    ۵۵. گولیپنارلی، عبدالباقی، (۱۳۸۲)، مولویه پس از مولانا، ترجمه‌ی توفیق هاشم‌پور، تهران: نشر علم.

    ۵۶. لینگز، مارتین، (۱۳۹۱)، رمز و مثال اعلی: تحقیقی در معنای وجود، ترجمه‌ی فاطمه صانعی، تهران: حکمت.

    ۵۷ عیاشی، محمد‌بن‌مسعود، (۱۳۸۰)، التفسیر، تصحیح رسولی هاشم، تهران: مکبته العلمیه.

    ۵۸.  عفیفی، ابوالعلا، (۱۳۶۶)، تصحیح و تعلیق فصوص الحکم، تهران: الزهرا.

    ۵۹. عبودیت، عبدالرسول، (۱۳۸۷)، نظام حکمت صدرایی، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

    1. ملاصدرا، صدرالدرین محمد، (1363)، مفاتیح الغیب، تهران، پژوهشکده فرهنگی.

    ۶1. مولوی، جلال‌الدین محمد،‌ (۱۳۸۲)، مثنوی‌ معنوی‌‌، به‌ اهتمام توفیق سبحانی، تهران: روزنه.

    ۶2. مولوی، جلال‌الدین محمد،‌ (۱۳۸۲ب)، فیه ما فیه، تهران: روزنه.

    ۶3. صدوق، محمد‌بن‌على،‌ (۱۴۱۴ق)، التوحید، قم: کنگره‌ی شیخ مفید‌.

    ۶4. مجلسی، محمدتقی، (۱۳۷۸)، بحار الانوار، تهران: انتشارات اسلامیه.

     ۶5. میری، محمد، (۱۳۹۴)، «یگانگی نفس و بدن در اندیشه‌ی اهل معرفت»، پژوهشنامه‌ی عرفان، شماره‌ی ۱۳، ص۱۲۱ـ۱۴۳.

    ۶6. مصباح‌یزدى، محمدتقى، (۱۳۹۱)، آموزش فلسفه، قم: مؤسسه‌ی آموزشى و پژوهشى امام خمینى.

    ۶7. همایی‌، جلال‌الدین،‌ (۱۳۸۵)، تفسیر مثنوی مولوی، تهران: نشر‌ هـما‌.

    ۶8. ویل دورانت، (۱۳۸۹)، تاریخ تمدن، ترجمه‌ی عباس زریاب، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

    ۶9. هـجویری، عـلی‌‌بن‌عثمان، (۱۳۸۳)، کشف‌ المحجوب، به تصحیح دکتر محمود عابدی‌، تهران: سروش.

    1. نصر، سیدحسین، (۱۳۷۱)، سه حکیم مسلمان، تـرجمه‌ی احـمد‌ آرام‌، ج ۵، تهران: انتشارات جیبی.

    ۷1. نیکلسون، رینولد الین، (۱۳۷۸)، شرح مثنوى معنوى مولوى، ترجمه و تعلیق حسین لاهوتی، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.

    ۷2.  نثری، موسی، (۱۳۷۵)، نثر و شرح مثنوی مولوی، ج۱، تحقیق محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور.

    ۷3. نصری، عبدالله، (۱۳۷۶)، سیمای انسان کامل از دیدگاه مکاتب، تهران: انتشارات دانشگاه عـلامه‌ طـباطبایی‌.