بررسی عوامل تنوع پذیری ادراکات و مشاهدات بر اساس مبانی حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.

2 دانش‌آموخته دکتری حکمت متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

بدون تردید هر حقیقت و پدیده‌ی واحدی می‌تواند متعلق ادراکات و مشاهدات متنوع و متکثر قرار گیرد. اینکه چگونه می‌توان از حقیقت و پدیده‌ای واحد، ادراکات و مشاهدات متنوعی داشت به نحوی که از یکسو تمام آن ادراکات و مشاهدات را دارای حیثیت «واقع نمایی» بدانیم و از سویی دیگر در دام «نسبیت گرایی» معرفت شناختی گرفتار نگردیم، معمایی است که به نظر می‌رسد کلید گشایش را باید در میان مبانی حکمت متعالیه جستجو نمود. نگاه وجودی به مقولۀ «ادراک»، وقوع تشکیک در «ادراکات» و «مشاهدات»، اتحاد وجودی میان «علم» و «عالم» و «معلوم»، سنخیت وجودی میان «علم» و «عالم» و «معلوم»، محدودیت و تعین ذاتی و امکانی در جانب «مدرِک»، محدودیت و تعین ذاتی و امکانی در جانب «مدرَک»، «عین ربط بودن مظاهر حقیقت وجود» و «وحدت اتصالی وجود» از مبانی‌ای محسوب می‌گردند که می‌توان با کاربست آنها راه حلی موجه و روشمند برای تنوع پذیری ادراکات و مشاهدات بر اساس مبانی حکمت متعالیه پیدا نمود. کاربست مبانی مذکور به ما نشان خواهد داد که چگونه تمامی «سطوح»، «مراتب» و «لایه»های مختلف معرفتی که برای «حقیقت» یا «مدرَک» واحد قابل شناسایی و تصور است، می‌توانند در «سطح»، «مرتبه» و «لایه» خود دارای ارزش معرفت شناسی به معنای «حکایتگری از واقع» باشند.

کلیدواژه‌ها


  1. ۱. ابن ترکه، صائن‌الدین‌علی، (۱۳۶۰)، تمهید القواعد، تصحیح و تحقیق سیدجلال‌الدین‌آشتیانی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالی.

    1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، (۱۳۷۹)، الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
    2. ابن عربی، محیی‌الدین، (۱۹۴۶)، فصوص الحکم، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
    3. ابن‌عربی، محیی‌الدین، (۲۰۰۳)، کتاب المعرفه، تصحیح و تحقیق محمدامین ابوجوهر، دمشق: دار التکوین للطباعه و النشر.
    4. تلماسانی، عفیف‌الدین سلیمان، (۱۳۷۱)، شرح منازل السائرین، قم: انشارات بیدارفر.
    5. حلی، حسن‌بن‌یوسف، (۱۴۱۳ق)، کشف الفوائد فی شرح العقائد، تحقیق حسن مکی‌عاملی. بیروت: دار الصفوه.
    6. جوادی‌آملی، عبدالله، (۱۳۹۴)، تحریر ایقاظ النائمین. قم: نشر اسرا.
    7. ابی‌جمهور، حمد‌بن‌زین‌الدین،‌ (۱۴۰۳ق)، غوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه، قم: مؤسسه سیدالشهدا.
    8. خسروپناه، عبدالحسین؛ پناهی‌آزاد، حسن، (۱۳۸۸)، نظام معرفت‌شناسی صدرایی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
    9. الزرکشی، بوعبدالله بدرالدین محمدبن‌عبد‌الله‌بن‌بهادرف، (۱۳۷۶)، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار احیاء کتب العربیه.
    10. سبزواری، هادی‌بن‌مهدیف، (۱۳۹۰)، شرح منظومه، تصحیح محسن بیدارفر، قم: نشر بیدار.
    11. شه‌گلی، احمد، (۱۳۸۹)، «تاثیر اصالت وجود در معرفت‌شناسی»، سفیر نور، شماره‌ی ۱۱، ص۳۹ـ۵۰.
    12. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (۱۳۷۱)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه‌ی ایران.
    13. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (۱۳۹۲)، شواهد الربوبیه فی مناهج السلوکیه، قم: بوستان کتاب.
    14. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (۱۳۶۱)، ایقاظ النائمین، تهران: انجمن حکمت و فلسفه‌ی ایران.
    15. صدرالمتألهین، محمدبن‌ابراهیم، (۱۹۸۱)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت: دار احیا التراث.
    16. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (۱۴۲۸ق)، مجموعه رسائل العلامه الطباطائی. قم: باقیات.
    17. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (۱۳۹۰)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه قم.
    18. طباطبایی، سیدمحمدحسین، (۱۴۱۶ق)، نهایه الحکمه، قم: جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم.
    19. طبری، محمدبنحریربن‌یزید، (۲۰۰۳)، جامع البیان عن تاویل القرآن، مصر: هجر.
    20. علیرضا، حاجی‌زاده، (۱۳۹۰)، «آثار تشکیک وجود در حوزه‌ی معرفت»، فلسفه و کلام، شماره‌ی ۸۰، ص۳۲ـ۸۰.
    21. عمادزاده، حسین؛ ذاکری، مهدی، (۱۳۹۹)، «بررسی اعتبار شهود عرفانی در معرفت‌شناسی حکمت متعالیه»، خردنامه‌ی صدرا، شماره‌ی ۱۰۱، ص۴۷ـ۶۰.
    22. فیض‌کاشانی، ملامحسن، (۱۴۱۵ق)، تفسیر الصافی، تحقیق حسین اعلمی. تهران: الصدر.
    23. فیض‌کاشانی، ملامحسن، (۱۴۴۰ق)، علم الیقین، تصحیح محسن بیدارفر. قم: نشر بیدار.
    24. قیصری، داودبن‌محمود، (۱۳۷۷)، رسائل قیصری، تحقیق سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه‌ی ایران.
    25. قیصری، داوود، (۱۳۷۵)، شرح فصوص الحکم، تحقیق سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران: انتشارات امیر‌کبیر.
    26. کاشانی، عبدالرزاق، (۱۳۷۰)، شرح فصوص الحکم، قم: انتشارات بیدارفر.
    27. کلینی، محمدبن‌یعقوب، (۱۴۰۵ق)، فروع الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، بیروت: دار الاضواء.
    28. مجلسی، محمدباقر، (۱۴۱۳ق)، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء تراث العربی.
    29. میناگر، غلامرضا، (۱۳۹۲)، روش‌شناسی صدرالمتألهین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
    30. وفاییان، محمدحسین، (۱۳۹۵)، «تبیین معرفت تشکیکی برپایه‌ی وجودانگاری معرفت در حکمت متعالیه»، ‌اندیشه‌ی دینی، شماره‌ی ۵۹، ص۱۲۹ـ۱۴۴.