میزان کارآمدی دفاعیه «علم ناقص انسان» در پاسخ به مسأله منطقی شر

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه اسلامی، دانشکده ادبیات،دانشگاه رازی، کرمانشاه،ایران

2 گروه الهیات، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

چکیده
یکی از پاسخ های مشهور به مسأله منطقی شر، دفاعیه علم ناقص انسان یا محدودیت قوای شناختی انسان در تشخیص خیر و شر امور نام دارد. بر اساس این دفاعیه، از آنجایی که اساسا اثبات وجود شرِ گزاف در عالم ناممکن است، لذا صورت مسأله منطقی شر معتبر نیست. نوشتار حاضر با تأمل در حدود کارآمدی نظریه علم ناقض، به این نتیجه رسیده است که اگر منظور از شر در صورت مسأله منطقی شر، شر گزاف باشد، این دفاعیه به شرحی که در متن نوشتار توضیح داده خواهد شد، میتواند نامعتبر بودن صورت مسأله مزبور را نشان دهد. اما اگر منظور از شر، مطلق درد و رنج باشد، پاسخ مورد اشاره نمیتواند کامل و همه جانبه باشد و برای ردّ کامل و همه جانبه مسأله منطقی شر، گریزی از ورود به بحث درباره مفهوم قدرت مطلق الهی نیست. بعلاوه، این پاسخ حتی اگر پاسخی همه جانبه باشد، نهایتا وجود خدا را محتمل میسازد و نمیتواند مدعای حداقلی برهان منطقی شر مبنی بر مشکوک بودن وجود خدا را ردّ کند و برای نفی این تردید باید از پاسخهای دیگر به مسأله شر کمک گرفت. البته این سخن بدان معنا نیست که «احتمال عدم وجود خدا» بر «احتمال وجود خدا» رجحان دارد. بلکه اتفاقا دفاعیه علم ناقص میتواند این مدعای مسأله قرینهای شر را نیز منتفی سازد.

کلیدواژه‌ها


۱. اعوانی، شهین، (1399)، «تئودیسه یا عدل الهی از نگاه لایب‌نیتس»، پژوهش‌های فلسفی، سال14، شماره‌ی 30، صص1-19.
۲. پترسونمایکل و دیگران، (۱۳۸۹)، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه‌ی احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: انتشارات طرح نو.
۳. پلانتینگا، الوین، (1374)، «خدا، جهان‌های ممکن و مسأله‌ی شر»، کلام فلسـفی: مجموعـه مقـالات، ترجمـه و گردآوری احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: موسسه‌ی فرهنگی صراط.
۴. سبحانی، جعفر؛ محمدرضایی، محمد، (۱۳۸۷)، اندیشه‌ی اسلامی، تهران: دفتر نشر معارف.
۵. سبحانی، جعفر، (1387)، «عدل الهی و کاستی‌ها و نارسایی‌ها»، درس‌هایی از مکتب اسلام، شماره‌ی 7، صص8-13.
۶. سعیدی، فاطمه؛ کشفی، عبدالرسول؛ علیزمانی، امیرعباس، (1399)، «خداباوری شکاکانه و محدودیت‌های شناختی بشر»، پژوهش‌های فلسفی، سال 14، شماره‌ی 30 ، صص123-141.
۷. عاملی، محمدبن‌حسن، (1412 ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث.
۸. علیزمانی امیرعباس؛ حجتی‌مقدم، حکیمه، (1392)، «انتقادات ناظر به مفهوم «پیچیدگی» بر استدلال قرینه‌گرایانه‌ی ویلیام رو»، جستارهای فلسفی، شماره‌ی 24، صص103-126.
۹. طوسی، محمدبن‌حسن (1414 ق)، الامالی، قم: دارالثقافه.
۱۰. فنایی ابوالقاسم، (1391)، «نقد عقل پرستی و علم پرستی»، قابل‌دسترسی در روزنامه‌ی شرق، ۸‌ شهریور، شماره‌ی ۱۶۱۳، ص7. همچنین قابل‌دسترسی در جلسه‌ی پنجم درس‌گفتار «معنویت قدسی»،  .Url= https://neeloofar. org/sacred-spirituality-5
۱۱. محمد‌رضایی، محمد؛ جوادی، محسن؛ شهریاری، شیما، (1400)، «استدلال شواهدی ویلیام رو از شر و پاسخ خداباوران شکاک به آن»، فلسفه‌ی دین، شماره‌ی 1، صص1-22.
۱۲. مصباح‌یزدی، محمدتقی، (1398)، معارف قرآن، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
۱۳. مکی. جی. ال.، (1370)، «شر و قدرت مطلق»، ترجمه‌ی محمدرضا صالح‌نژاد، مجله‌ی کیان، دوره‌ی چهارم، شماره‌ی 3، صص5-11.
۱۴. ملکیان، مصطفی، (1372)، درس‌گفتار مسأله‌ی شر، بی‌جا.