«هویت تفکر فلسفی یونانی» در نزد شیخ اشراق

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری فلسفه و کلام اسلامی، موسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران

چکیده

هویت تفکر یونانی همواره مورد توجه متفکران عالم اسلام بوده است و آنان عملکرد واحدی نسبت به آن نداشتند. اشراقیان مسلمان ندای دوگانگی تفکر ایمانی با یونانی را سر دادند و نسبت به نفوذ فلسفه عقلانی در دنیای اسلام هشدار دادند ولی برخی دیگر با بحث‌های نظری سعی کردند غیرحقیقی و ابتر بودن نگاه عقل مستقل بشر را اثبات کنند. سهروردی بعنوان مؤسس حکمت اشراق با تفکیک تفکر یونانی ارسطوییِ مبتنی بر قیاس برهانی از حکمای ماقبل ارسطو، مدعی است که حکمای یونان باستان شاخه‌ای از خمیره ازلی حکمت اشراقی است که به افلاطون الهی ختم شده است. از دیدگاه وی خمیره ازلیِ حکمت راستین که شامل مشاهده قلبی انوار قاهره عالم غیب از راه تهذیب نفس است، در آثار بزرگان یونان باستان (بخصوص افلاطون) به زبان رمز ارائه‌شده است. به نظر سهروردی حکمت بحثی ارسطو تاریک است و نمی‌تواند علم راستین را در اختیار بشر قرار دهد. البته وی علیرغم انکار حقیقی بودن راه برهانی ارسطو، آن را برای تعلیم حکمت اشراقی به مبتدیان مفید می‌داند و سعی می‌کند روش و برخی اصول آ ن را نقد کند.نوشتار حاضر با روش تحلیلی سعی دارد جایگاه عقل خوداتکای ارسطوئی را در دیدگاه شیخ اشراق جست‌و‌جو کند و از این طریق به شناسایی هویت حکمت اشراق کمک نماید.

کلیدواژه‌ها


۱. ابن‌منظور، محمد‌بن‌مکرم، (1414 ق)، لسان العرب، تحقیق و تصحیح جمال‌الدین میردامادی، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر‌ـ‌دارصادر.
۲. بدوی، عبدالرحمن، (1413 ق)، افلوطین عندالعرب، قم: بیدار.
۳. پازوکی، شهرام، (1379)، «دکارت و مدرنیته»، فلسفه، شماره‌ی 1، صص171-180.
۴. شهرزوری، شمس‌الدین، (1383)، رسائل الشجرة الالهیة فی علوم الحقایق الربانیة، مقدمه و تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران.
۵. شیخ اشراق، سهروردی، (1375)، مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمه‌ی هانری کربن و سیدحسین نصر و نجفقلی حبیبی، چاپ دوم، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
۶. الشیرازی، قطب‌الدین، (1383)، شرح حکمةالاشراق، به اهتمام عبدالله نورانی و مهدی محقق، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
۷. یزدان‌پناه، سیدیدالله، (1389)، حکمت اشراق، تحقیق و نگارش مهدی علی‌پور، ج1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
۸. یزدان‌پناه، سیدیدالله، (1391)، حکمت اشراق، تحقیق و نگارش مهدی علی‌پور، ج2، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.