مفهوم شناسی ضرورت از منظر کریپکی و علامة طباطبایی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

مسألة ضرورت از مهم‌ترین مباحث منطق و فلسفه است که تبیین صحیح مفهوم آن نقش بسزایی در حل بسیاری از مسائل فلسفی دارد. در فلسفة تحلیلی و پس از انقلاب کپرنیکی کانت، ضرورت عمدتاً به مفهومی زبان شناختی مرتبط با گزاره ها تحویل می شد که ورای زبان، جایگاهی برای آن وجود نداشت. کریپکی با نقد نظریات سنتی در باب مفهوم ضرورت، و ارائة نظریات جدید در این خصوص معتقد شد که برخی از انحاء ضرورت (مانند ضرورت متافیزیکی) اموری فرازبانی و فراذهنی هستند. در این مقاله مفهوم ضرورت از دیدگاه کریپکی با آرای علامة طباطبایی در این خصوص مقایسه و تطبیق داده خواهد شد.
کریپکی و علامة طباطبایی هر دو، مفهوم ضرورت را مفهومی متافیزیکی و فلسفی می دانند و معتقد به بدیهی بودن مفهوم ضرورت می‌باشند، اما در تعیین مصادیق و انواع ضرورت متافیزیکی آرای متفاوتی دارند. کریپکی ضرورت متافیزیکی را تنها در موارد محدودی مانند ضرورت موجود در گزاره های این همان و گزاره های مشتمل بر اوصاف ذاتی صادق می داند، اما دایرة شمول ضرورت متافیزیکی در آرای جناب علامة طباطبایی تمام موجودات عالم را در بر می گیرد.

کلیدواژه‌ها


  1. جوادی‌آملی، عبدالله، (1375)، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه ملاصدرای شیرازی)، قم: اسرا.
  2. ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم، (1981)، الحکمة المتعالیة فی اسفار العقلیة الاربعة، تعلیقه‌ی علامه طباطبایی، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  3. طباطبایى، سیدمحمدحسین، (1420ق)، بدایة الحکمة، قم: مؤسسه نشر اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم .
  4. طباطبایى، سیدمحمدحسین، (1382)، نهایة الحکمه، قم: النشر الاسلامی.
  5. طباطبایى، سیدمحمدحسین، (1390)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: صدرا.
  6. کانت، ایمانوئل (1394)، نقد عقل محض، ترجمه‌ی بهروز نظری، تهران: ققنوس.
  7. کریپکی، سول (1397)، نام‌گذاری و ضرورت، ترجمه‌ی کاوه لاجوردی، تهران: هرمس.
  8. لایب‌نیتس، گتفرید ویلهلم، (1375)، منادولوژی، ترجمه‌ی یحیی مهدوی، تهران: انتشارات خوارزمی.
  9. موحد، ضیا، (1381)، منطق موجهات، تهران: هرمس.
  10. موزر، پال، (1383)، «معرفت پیشینی»، ترجمه‌ی حبیب‌الله رضایی، ذهن، شماره‌ی 20. صص: 111-120.