مقایسۀ رابطۀ عقل جزوی و کلّی از دیدگاه مولانا با تفکّر اوّلیه و ثانویه از دیدگاه گابریل مارسل

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ادیان و عرفان، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 دانشیار گروه ادیان و عرفان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

3 استادیار گروه ادیان و عرفان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

توجه به انواع و مراتب عقل، به‌عنوان ابزار شناخت در فلسفه و عرفان از قرن‌ها پیش مطرح بوده است. در این میان مولانا نیز بر جایگاه و اهمّیت عقل و تمایز انواع آن تأکید داشته است. با دقت در مثنوی می‌توان دریافت که عقل جزوی و کلّی، شباهت های قابل تأمّلی با تفکّر اوّلیه و ثانویه‌،که گابریل مارسل، فیلسوف فرانسوی مطرح کرده است، دارند. مارسل دو سنخ تفکّر را از هم متمایز می‌کند؛ یکی تفکّر اوّلیه که ناظر به مسائل است و دیگری تفکّر ثانویه که ناظر به رازهاست. پژوهش حاضر به شیوۀ تحلیلی-مقایسه‌ای انجام شده و نتایج به‌دست آمده حاکی از آن است که مولانا و مارسل از دو دریچۀ متفاوت یعنی اولی عرفانی و دومی فلسفی، دریافته‌اند که حقایق ماورائی را از طریق تجربه و شهود واز طریق مواجهه می‌توان دریافت که در نهایت با معرفتی حیرت‌زا کشف می‌شوند. همچنین تقسیمات دو سنخی برای معرفت، آثار و نتایج اخلاقی دارد که البته هدف مارسل،کارکردهای اخلاقی و معنوی آنها مورد نظر بوده، ولی هدف مولانا رسیدن و پیوستن به حقیقت و اصل وجود است و عمل اخلاقی در مسیر معرفت به امور ماورائی، وسیله‌ای برای نیل به این حقیقت است. مولانا و مارسل در این تقسیم‌بندی‌ها، فلاسفه را به جهت استفاده از ابزار مادی درفهم امور ماورائی، مورد نقد قرار داده‌اند؛ با این حال در مورد امور ماورائی مولانا معتقد است، مسیر طریقت باید به مدد یک پیر واصل طی شود اما چنین مسئله‌ای در تفکر مارسل که فیلسوف است، مشاهده نمی‌شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. افلاطون، (1380)، دوره آثار، مترجم: محمدحسن لطفی، چ سوم، تهران: انتشارات خوارزمی.
  2. ترینور، برایان، (1396)، دانشنامة فلسفی استنفورد: گابریل مارسل، ترجمه: سیدحسین حسینی، چ اول، تهران: ققنوس.
  3. حکمت، نصراله، (1376)، تأملی در فلسفۀ تاریخ عقل، تهران: انتشارات الهام.
  4. ریاحی، پری، (1384)، عقل از دیدگاه مولانا، پیشگفتار: سیدحسین نصر، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  5. زرین‌کوب، عبدالحسین، (1387)، سرّ نی (نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی)، چ هفتم، تهران: انتشارات علمی.
  6. زمانی، کریم، (1395)، میناگر عشق، چ چهاردهم، تهران: نشر نی.
  7. زمانی، کریم، (1397)، شرح مثنوی معنوی، چ بیست و پنجم، تهران: انتشارات اطلاعات.
  8. سبحانی، محمدتقی، (1382)، «علم، عقل و عشق در مثنوی»، نقد و نظر، جلد 31-32، شماره 4-3، صص352-382.
  9. سجادی، سیدجعفر، (1383)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چ هفتم، تهران: انتشارات طهوری.
  10. علیا، مسعود، (1379)، آموزه راز در فلسفه گابریل مارسل، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته فلسفه: دانشگاه شهید بهشتی تهران.
  11. فخری، ماجد، (1383)، «عقلانیّت در فلسفه اسلامی»، مجله ذهن، ترجمه: مرتضی فتحی‌زاده، شماره2، صص121-134.
  12. کریمی، سودابه، (1393)، بانگ آب، تهران: نشر امید صبا.
  13. کین، سم، (1397)، گابریل مارسل، ترجمه: مصطفی ملکیان، چ سوم، تهران: هرمس.
  14. مارسل، گابریل، (1387)، فلسفة اگزیستانسیالیسم، ترجمه: شهلا اسلامی، ویراسته مصطفی ملکیان، چ دوم، تهران: نگاه معاصر.
  15. مارسل، گابریل، (1392)، بودن و داشتن، ترجمه: صدیقه فراهانی، ویراسته دکتر بهزاد سالکی، تهران: نشر پارسه.
  16. مولوی، جلال‌الدین محمد، (1386)، کلّیات شمس تبریزی، مطابق تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، چ چهارم، تهران: نشر طلایه.
  17. مولوی، جلال‌الدین محمد، (1391)، مثنوی معنوی، براساس نسخه رینولد الین نیکلسون، تهران: نشر دیبایه.
  18. مولوی، جلال‌الدین محمد، (1395)، فیه ما فیه، تصحیح و توضیح: کریم زمانی، چ ششم، تهران: انتشارات معین.
  19. وزین­پور، نادر، (1366)، آفتاب معنوی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  20. همایی، جلال‌الدین، (1376)، مولوی نامه (مولوی چه می‌گوید؟)، چ نهم، تهران: نشر هما.
  21. همدانی، امید، (1387)، عرفان و تفکّر، چ دوم، تهران: نگاه معاصر

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار