ایرادهای وعاء دهر میرداماد از منظر ملاصدرا و جایگاه آن نزد حکیم سبزواری

نویسندگان

1 فلسفه و کلام اسلامی، الهیات، شیراز، شیراز، ایران

2 استادیار الهیات و معارف اسلامی گروه فلسفه دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

میرداماد با کامل‌ندانستن نظام‌های فلسفی پیش از خود (سینوی و اشراقی)، نظامی نوین به نام حکمت یمانیه را تأسیس کرده است و به تصریح خود میرداماد، از ارکان مهم این نظام، وعاء دهر است. وی از این نظریه در مباحث جهان‌شناسی و خداشناسی، مانند چگونگی پیدایش جهان، موجودات زمانمند، مکانمند و نیز تبیین چگونگی علم تفصیلی پیشین واجب‌الوجود به موجودات استفاده می‌کند. با وجود اهمیتی که میرداماد برای وعاء دهر قائل است، پس از وی، حتی ملاصدرا، شاگرد بی‌واسطه‌ی میرداماد، نیز به این نظریه بی‌اعتنایی کرده است. در نوشتار حاضر با روش بررسی و تحلیل آثار میرداماد و مقایسه‌ی آن با آرای ملاصدرا، به تبیین چرایی مطرح‌شدن وعاء دهر در آرای میرداماد پرداخته‌ایم و سپس ایرادهای ملاصدرا به آن‌را تشریح کرده‌ایم تا در خلال مقایسه‌ی میان آرای این دو اندیشمند، ایرادهای این نظریه و نیز علت روی‌گردانی ملاصدرا از وعاء دهر آشکارتر شود. در پایان نیز به بیان تلاش‌های حاج ملاهادی سبزواری برای آشتی‌دادن وعاء دهر میرداماد با مبانی حکمت متعالیه پرداخته‌ایم.
 

کلیدواژه‌ها


 
۱. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله، (۱۳۷۵)، الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
۲. _______________، (۱۴۰۴الف)، التعلیقات، بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامی.
۳. _______________، (۱۴۰۴ب)، الشفاء (الالهیات)، به تصحیح سعید زاهد، قم: مکتب آیت...مرعشی.
۴. ______________، (۱۴۰۰)، رسائل، قم: انتشارات بیدار.
۵. اردبیلی، عبدالغنی، (۱۳۶۲)، تقریرات فلسفه‌ی امام خمینی، تهران: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
۶. حسن‌زاده آملی، حسن، (۱۳۸۱)، هزارویک کلمه، قم: بوستان کتاب.
 ۷. سبزواری، حاج ملاهادی، (۱۳۸۳)، اسرار الحکم، تصحیح کریم فیضی، قم: مطبوعات دینی.
۸. _______________، (۱۳۶۰)، التعلیقات علی الشواهدالربوبیه، تصحیح و تعلیق سیدجلال‌الدین آشتیانی، مشهد: مرکز جامع نشر.
۹. _______________، (۱۳۷۲)، شرح الاسماءالحسنی، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: دانشگاه تهران.
۱۰. ______________، (۱۳۷۹)، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق حسن‌زاده آملی، تهران: نشر ناب.
۱۱. السهروردی، شهاب‌الدین، (۱۳۷۵)، مجموعه‌ مصنفات، تصحیح هانری کربن، سیدحسین نصر و نجفقلی حبیبی، تهران: دانشگاه تهران.
۱۲. ملاصدرا، صدرالمتألهین محمدبن‌ابراهیم، (۱۹۸۱)، الحکمه المتعالیه فی الاسفارالعقلیه الاربعه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
۱۳. ____________________، (۱۴۲۲ق)، شرح الهدایه الاثیریه، تصحیح مصطفی فولادکار، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
۱۴. ___________________، (۱۳۶۰)، الشواهدالربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، مشهد: مرکز جامعی نشر.
۱۵. ___________________، (۱۳۷۸)، رساله فی الحدوث، تصحیح حسین موسویان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۱۶. ___________________، (۱۳۵۴)، المبدأ و المعاد، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه‌ی ایران.
۱۷. میرداماد، محمدباقر، السید احمد العلوی، ( ۱۳۷۶)، تقویم الایمان و شرحه کشف الحقایق، تصحیح علی اوجبی، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات اسلامی.
۱۸. ___________، (۱۳۸۰)، جذوات و مواقیت، تصحیح و تعلیق علی اوجبی، تهران: میراث مکتوب.
۱۹. ___________، (۱۳۶۷)، القبسات، به اهتمام مهدی محقق، سیدعلی موسوی بهبهانی، پروفسور ایزوتسو و ابراهیم دیباجی، تهران: دانشگاه تهران.
۲۰. ____________، (۱۳۸۵)، مصنفات، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
۲۱. محمدی، مقصود، (۱۳۷۸)، «جایگاه حدوث دهری و حرکت جوهری در دو نظام متفاوت فلسفی»، خردنامه‌ی صدرا، شماره‌ی ۱۶، صص: ۲۸ـ۳۳.