نقش تقریرهای مختلف اختیار در تمایز علوم انسانی از علوم طبیعی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

علوم انسانی درباره‌ی افعال اختیاری انسان بحث می‌کند، ازاین‌رو اختیار انسان مهم‌ترین مبنای تمایز علوم انسانی از علوم طبیعی است. با توجه ‌به اینکه به‌طورکلی دو تقریر سازگارگرایانه و ناسازگارگرایانه از اختیار ارائه شده، لازم است تا به‌طورکلی نسبت دیدگاه‌های مختلف درباره‌ی تمایز علوم انسانی از علوم طبیعی با این دو تقریر کلی از اختیار سنجیده شود تا از این طریق، علوم انسانی و علوم طبیعی با توجه ‌به تقریرهایی که از اختیار ارائه می‌شود، نسبت قرب و بُعد خود با یکدیگر را تعریف کنند. این مقاله با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی، نقشی که تقریرهای مختلف اختیار در تمایز علوم انسانی و علوم طبیعی داشتند، بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که تمایز ذاتی و جوهری علوم انسانی از علوم طبیعی، صرفاً بر مبنای نوعی تقریر ناسازگارگرایانه از اختیار امکان دارد و نگرش سازگارگرایی نمی‌تواند علوم انسانی را از علوم طبیعی متمایز کند، مگر ازطریق عوامل بیرونی (عارضی).
 

کلیدواژه‌ها


 
۱. ابن‌سینا، (۱۴۰۴الف)، الشفا (الالهیات)، به تصحیح سعید زاید، قم: مکتبه آیت‌الله المرعشى‌.
۲. ــــــ ، (۱۴۰۴ب)، الشفا (المنطق)، به تحقیق سعید زاید، قم: مکتبه آیت‌الله المرعشى‌.
۳. ارسطو، (۱۳۸۵)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه‌ی محمدحسن لطفی تبریزی، چاپ دوم، تهران: انتشارات طرح نو.
۴. ـــــ ، (۱۳۹۱)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه‌ی دکتر ابوالقاسم پورحسینی، چاپ سوم، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات دانشگاه تهران.
۵. ـــــ ، (۱۳۸۹)، متافیزیک (مابعدالطبیعه)، ترجمه بر پایه‌ی متن یونانی از شرف‌الدین خراسانی، چاپ ششم، تهران: انتشارات حکمت.
۶. ـــــ ، (۱۳۹۰)، منطق ارسطو (ارگانون)، ترجمه‌ی دکتر میرشمس‌الدین ادیب‌سلطانی، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات نگاه.
۷. پالمر، ریچارد ا.، (۱۳۹۵)، علم هرمنوتیک (نظریه‌ی تأویل در فلسفه‌های شلایرماخر، دیلتای، هایدگر، گادامر)، ترجمه‌ی محمدسعید حنایی کاشانی، چاپ نهم، تهران: انتشارات هرمس.
۸. پالمر، مایکل، (۱۳۸۹)، مسائل اخلاقی، ترجمه‌ِ‌ی علیرضا آل‌بویه، چاپ دوم، قم: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
۹. تیلور، آلفرد ادوارد، (۱۳۹۳)،ارسطو، ترجمه‌ی حسن فتحی، تهران: انتشارات حکمت.
10. دیلتای، ویلهلم، (۱۳۹۲)، به فهم درآوردن جهان انسانی (گزیده‌ی مجموعه آثار، جلد ۲)، ترجمه‌ی منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران: انتشارات ققنوس.
11. ــــــــــــــ ، (۱۳۹۴)، مقدمه بر علوم انسانی (گزیده‌ی مجموعه آثار، جلد ۱)، ترجمه‌ی منوچهر صانعی دره‌بیدی، چاپ سوم، تهران: انتشارات ققنوس.
12. شجاعی جشوقانی، مالک، (۱۳۹۶)، مقدمه‌ای بر فلسفه‌ی علوم انسانی؛ دیلتای و علوم انسانی، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
13. صدر، سیدمحمدباقر، (۱۴۱۷)، بحوث فی علم الاصول (تقریرات محمود هاشمی شاهرودی)، چاپ سوم، قم: مؤسسه‌ی دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام‌.
14. فروند، ژولین، (۱۳۹۳)، نظریه‌های مربوط به علوم انسانی، ترجمه‌ی علی‌محمد کاردان، چاپ ششم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
15. فیاضی، غلامرضا، (۱۳۹۱)، میزگرد علمی «اراده‌ی آزاد و ضرورت علی با رویکرد فلسفی» (نشست نخست)، خبرنامه‌ی داخلی مجمع عالی حکمت اسلامی، سال پنجم، شماره‌ی بیست‌ودوم.
16. کانت، ایمانوئل، (۱۳۹۴)، نقد عقل محض، ترجمه‌ی بهروز نظری، ویراست دوم ترجمه‌ی فارسی، تهران: انتشارات ققنوس.
17. کرم، یوسف، (۲۰۰۷)، تاریخ الفلسفه الیونانیه، بی‌جا: لجنه التأیف و الترجمه‌ی و النشر جامعه الاسکندریه.
18. کورنر، اشتفان، (۱۳۸۹)، فلسفه‌ی کانت، ترجمه‌ی عزت‌الله فولادوند، چاپ سوم، تهران: انتشارات خوارزمی.
19. مطهری، مرتضی، (۱۳۷۸)، مجموعه آثار شهید مطهری، ج ۷، «فلسفه‌ی ابن‌سینا (۱)، درس‌های اشارات، نجات، الهیات شفا»، چاپ پنجم، تهران: انتشارات صدرا.
20. ملاصدرا، صدرالدین محمد‌بن‌ابراهیم شیرازی، (۱۹۸۱)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
21. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (۱۳۸۲)، شرح و تعلیقه‌ی‌ صدرالمتألهین بر الهیات شفا، تصحیح، تحقیق و مقدمه‌ی نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
22. نائینی، محمدحسین، (۱۳۵۲)، اجود التقریرات (تقریرات ابوالقاسم خویی)، قم: مطبعة العرفان.
23. Kane, Robert, (2005), A Contemporary Introduction to Free Will, New York: Oxford University Press.