بررسی تأثیر مبانی و اندیشه های ملاصدرا بر معنای متن

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان

2 دانشیار دانشگاه اصفهان دانشکده ادبیات گروه فلسفه اسلامی

چکیده

این مقاله تبیین و تحلیل تأثیر اصول تأسیسی ملاصدرا بر معنای متن است. در حکمت صدرایی، معنای متن و تأویلات آن، به‌گونه‌ای از مبانی و اندیشه‌های صدرا متأثر است که معانی تأویلی در آن، صرفاً بر این اساس، منطقی و توجیه‌پذیر است؛ در مکتب صدرا، معنا که از مواجهه‌ی انسان با هستی شکل می‌گیرد، نفس‌الامری دارد که انسان مؤید به کشف وحیانی، آن را بیان و نام‌گذاری می‌کند و از قابلیت‌های آن برای معرفی حقایق عوالم مختلف استفاده می‌کند. مبانی و اندیشه‌های صدرا، ازجمله اصالت وجود، تشکیک وجود، قاعده‌ی بسیط الحقیقه، اندیشه‌های صدرا درباره‌ی علم‌النفس، حرکت جوهری و اعیان ثابته، هریک به‌نحوی بر منطق معنی از عالم حس یا عالم خیال و عقل مؤثر است و پشتوانه‌های هستی‌شناختی تأویل متن را به‌خوبی تبیین می‌کند. در این مقاله، تأثیر مبانی و آرای صدرا بر معنای متن استنباط شده و همراه با نمونه‌هایی از متونی آمده است که صدرا از آن‌ها معانی خاصی را استخراج کرده یا تطبیق صورت داده است. این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی همراه با تطبیق بر تفاسیر (تأویل‌های) صدرا تألیف شده است، قابلیت فلسفه‌ی صدرایی در توسعه‌ی معانی حاصل از متن را نشان می‌دهد و منطق تأویلات او را از زاویه‌ی یادشده بیان می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


 
۱. ابن‌رشد (محمد بن احمد بن رشد اندلسی)، (1993)، تهافت التهافت، بیروت: دارالفکر.
۲. ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله، (1404)، الشفاء (منطق)، قم: مکتبة آیة‌الله مرعشی نجفی.
۳. ایزوتسو، توشی هیکو، (1378)، صوفیسم و تائوئیسم، ترجمه‌ی محمدجواد گوهری، تهران: انتشارات روزنه.
۴. آلستون، ویلیام، (1381)، فلسفه‌ی زبان، ترجمه‌ی احمد ایران‌منش و احمدرضا جلیلی، بی‌جا: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
۵. بیدهندی، محمد و دسترنج، مهدی، (1395)، «هرمنوتیک آنتولوژیک صدرایی و مسأله زبان دین»، الهیات تطبیقی، شماره 15، صص 29ـ46.
۶. پورحسن، قاسم، (1392)، هرمنوتیک تطبیقی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۷. خسروپناه، عبدالحسین، (1381)، «زیرساخت‌های قرائت‌پذیرانگاری دین»، نشریه‌ی قبسات، شماره‌ی 23، صص 10 تا 23.
۸. زندیه، مهدی، (1390)، حرکت جوهری و ثبات معرفت، قم: بوستان کتاب.
۹. سروش، عبدالکریم، (1393)، قبض و بسط تئوریک شریعت، چاپ سیزدهم، تهران: صراط.
۱۰. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی، (1375)، حکمه الاشراق، مجموعه‌ی مصنفات شیخ اشراق، ج۲، تصحیح و مقدمه‌ی هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، (بی‌تا)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج10، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
۱۲. ----------------------، (1981)، تعلیقه بر اسفار، ج2، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
۱۳. فارابی، ابونصر، (1408)، المنطقیات، ج 1، قم: مکتبه آیت‌الله مرعشی نجفی.
۱۴. فیاضی، غلامرضا، (1392)، هستی و چیستی در مکتب صدرایی، تحقیق و نگارش حسین‌علی شیدان‌شید، چاپ چهارم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
۱۵. قیصری، داوود بن محمود، (1375)، شرح فصوص الحکم، به کوشش سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
۱۶. لاریجانی، صادق، (1375)، فلسفه‌ی تحلیلی 3، قم: نشر مرصاد.
۱۷. معلمی، حسن، (1378)، حکمت متعالیه، قم: نشر هاجر.
۱۸. ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم، (1383)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج 1، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۱۹. --------------------، (1380)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج2، به ضمیمه‌ی تعلیقات سبزواری، تصحیح، تحقیق و مقدمه‌ی مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۰. --------------------، (1383)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج 3، به ضمیمه تعلیقات سبزواری، تصحیح، تحقیق و مقدمه‌ی مسعود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۱. --------------------، (1381)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج 5، تصحیح تحقیق و مقدمه‌ی رضا محمدزاده، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۲. --------------------، (1381)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج 6، تصحیح تحقیق و مقدمه‌ی احمد احمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۳. --------------------، (1382)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج9، به ضمیمه‌ی تعلیقات سبزواری، تصحیح، تحقیق و مقدمه‌ی رضا اکبریان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۴. --------------------، (1381)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تحقیق، مقدمه و تصحیح سید مصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۵. --------------------، (1389)، اسرار الایات و انوار البینات، مقدمه‌ی سید محمد خامنه‌ای، تصحیح محمدعلی جاودان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۶. --------------------، (1389)، تفسیر القرآن الکریم، ج1، تصحیح و تحقیق محمد خواجوی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۷. --------------------، (1389)، تفسیر القرآن الکریم، ج2، تصحیح، تحقیق و مقدمه‌ی محسن بیدارفر، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۸. --------------------، (1389)، تفسیر القرآن الکریم، ج3، تصحیح، تحقیق و مقدمه‌ی محسن بیدارفر، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۹. -------------------، (1389)، تفسیر القرآن الکریم، ج 5، تصحیح، تحقیق و مقدمه‌ی محمد خواجوی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۳۰. --------------------، (1389)، تفسیر القرآن الکریم، ج6، تصحیح، تحقیق و مقدمه‌ی دکتر محسن پیشوایی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۳۱. --------------------، (1389)، تفسیر القرآن الکریم، ج8، تصحیح، تحقیق و مقدمه‌ی محمدهادی معرفت، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۳۲. --------------------، (1385)، شرح اصول کافی، ج1، تصحیح و تحقیق و مقدمه‌ی محمود فاضل یزدی مطلق، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۳۳. --------------------، (1391)، مجموعه رسائل فلسفی، ج4، کتاب المشاعر، تصحیح و تحقیق مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۳۴. نرم‌افزار مجموعه آثار ملاصدرا، نور، (ارجاعات پانوشت صفحات 5، 8، 10، 11 و 14).
۳۵. واعظی، احمد، (1390)، نظریه‌ی تفسیر متن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
۳۶. یزدان‌پناه، سید یدالله، (1388)، مبانی و اصول عرفان نظری، نگارش سید عطا انزلی، قم: انتشارات مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.