معاد جسمانی از منظر صدرالمتألّهین و استیفین تی. دیویس

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

در اصل مسئله‌ی‌ معاد بین اندیشمندان الهی اختلافی وجود ندارد، اما در کیفیت آن اختلاف‌نظر است. حقیقت آدمی، معیار هویت شخصی وی و شبهات مطرح در معاد جسمانی، محققان و متفکران را به موضع‌گیری‌های مختلف سوق داده است. در این میان، صدرالمتألهین و استیفن تی. دیویس جایگاه ویژه‌ای دارند؛ در این مقاله اختلاف‌نظر میان این دو فیلسوف معروف شرق و غرب عالم و قرابت تفکر آن دو به تصویر کشیده شده و رویکرد هر دو دیدگاه، به بوته‌ی نقـد گذاشـته شده است. این دو شخصیت بزرگ از جهت قرابت فکری، معاد جسمانی و روحانی را پذیرفته‌اند، اما در چگونگی آن با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند؛ صدرالمتألهین از نگاه شریعت، به معاد جسمانی با بدن عنصری اعتقاد یافته، اما از نگاه فلسفی، معاد جسمانی با بدن مثالی را پذیرفته و استیفن دیویس مدعی است که معاد جسمانی از هر دو نگاه، با بدن عنصری و مادی است. مبنای اختلاف دیدگاه فلسفی آن‌ها بر پایه‌ی حل دو مسئله‌ی حقیقت آدمی و معیار هویت شخصی وی استوار است؛ از نگاه صدرالمتألهین حقیقت آدمی همان نفس یا روح است و معیار هویت شخصی وی نیز در تمامی تحولات دنیوی و اخروی، نفس است و از منظر استیفن دیویس حقیقت انسان جسم مادی و روح غیرمتجسد است و معیار هویت شخصی وی نیز جسم و روح توأمان است. در سخن پایانی این نوشتار به این نتیجه دست خواهیم یافت که معاد و حشر انسان، هم ازنظر دینی و هم ازنظر عقلی، جسمانی و با بدن مادی و عنصری خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


۱. آملی، محمد تقی، (1374)، دررالفوائد، قم: اسماعلیان.
۲. ایجی، سید میرشریف، (1412)، شرح المواقف، قم: الشریف‌الرضی.
۳. حلی، حسن‌بن‌یوسف، (1404)، کشف المراد فی تجرید الاعتقاد، قم: موسسة النشر الاسلامی.
۴. خمینی روح‌الله، (1385)، تقریرات فلسفه، مقرر سید عبدالغنى اردبیلى‌، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
۵. سبحانی تبریزی، جعفر، (۱۳۸۱)، منشور جاوید، چاپ چهارم، قم: مؤسسه امام صادق.
۶. شریعتی سبزواری، محمدباقر، (1380)، معاد در نگاه عقل و دین، چاپ سوم، قم: دفتر تبلیغات‌ اسلامی‌، مرکز انتشارات.
۷. صدرالمتألهین، (1387‌)، المظاهر الالهیه فى اسرار العلوم الکمالیه، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
۸. _________ ، (1354)، المبدأ و المعاد، تهران: ‌انجمن حکمت و فلسفه ایران‌.
۹. _________، (1360)، الشواهد الربوبیه فى المناهج السلوکیه، مشهد: المرکز الجامعى للنشر.
۱۰. _________، (1361)، العرشیة، تهران:‌ انتشارات مولى‌.
۱۱. _________، (1363)، مفاتیح الغیب‌، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگى‌.
۱۲. _________، ‌(1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیه الاربعه، چاپ سوم، بیروت: دارالاحیاء التراث ‌العربی.
۱۳. طوسی، خواجه نصیرالدین، (1405)، تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل‌، بیروت: دار الأضواء.
۱۴. کتاب مقدّس عهد قدیم و عهد جدید، (2002)، چاپ سوم، انگلستان: انتشارات ایلام.
۱۵. مجلسى، محمدباقر، (1403)، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، چاپ دوم، بیروت: إحیاء التّراث العربی.
16. Davis, Stephen T., (1989), The Resurrection of the Dead”, In: The Death and Afterlife, New York: St. Martin’s press.
17. __________, (1999), “Survival of Death”, In: A Companion to Philosophy of Religion, ed. by Philip Quinn and Charles Taliaferro.
18. Kai, Nielson, (1989), “The Faces of Immortality”, In: The Death and Afterlife, by Stephen T. Davis, New York: St. Martin's press.
19. Russell, Bertrand, (1984)“The Finality of Death”, New York:  Louis P. Pojman, Wadsworth, Inc.
20. Search, John, (1984), Mind Brains and Science, Cambridge, Massachusetts: Harvard University press.
21. Edwards, Paul, (ed.) (1964), The Encyclopedia of Philosophy, London: Macmillan Publishing.